Politiek in organisaties: ethisch en strategisch invloed uitoefenen

Herken je situaties waarin beslissingen worden genomen zonder transparantie, of waar invloed belangrijker lijkt dan inhoudelijke argumenten? Vind je het lastig om jouw invloed effectief in te zetten, ongeacht je formele positie? Je bent niet de enige. Uit onderzoek van Harvard blijkt dat 75% van de professionals worstelt met politiek in organisaties en het managen van complexe relaties.

Wij helpen al meer dan 25 jaar (o.a. via onze populaire 3-daagse reguliere training) organisaties en professionals om strategisch en ethisch om te gaan met politiek binnen organisaties. Ons doel: betere besluitvorming door het politieke spel effectief en integer te spelen.

Op deze pagina ontdek je wat politiek in organisaties inhoudt, hoe je politieke dynamieken kunt herkennen en hoe je als ‘politiek dier’ of ‘inhoudsdeskundige’ strategisch en ethisch invloed kunt uitoefenen binnen je organisatie.

Abonneer je op onze maandelijkse nieuwsbrief en ontvang de nieuwste artikelen, programma's en praktijkcases!

Abonneren

Wat is politiek in organisaties?

Politiek in organisaties verwijst naar de onvermijdelijke processen waarbij individuen en groepen, zowel formeel als informeel, invloed uitoefenen om persoonlijke en organisatorische doelen te bereiken. Dit omvat een scala aan activiteiten zoals onderhandelingen, coalitievorming, lobbyen en strategische beïnvloeding. Politiek in organisaties speelt zich vaak af in complexe omgevingen waar machtsverhoudingen, hiërarchieën en uiteenlopende belangen de besluitvorming beïnvloeden.

Effectief en ethisch omgaan met deze politieke dynamieken is essentieel voor succesvol leiderschap en samenwerking. Wie bewust en integer opereert binnen deze context, kan besluiten nemen die breed gedragen worden en een duurzame impact hebben. Zonder deze vaardigheden kunnen politieke spelletjes en verborgen agenda’s leiden tot wantrouwen, stagnatie en een negatieve werksfeer.

Ethisch politiek handelen in organisaties vraagt om een bewuste en integere benadering van invloed uitoefenen. Door te streven naar transparantie, eerlijkheid en respect voor zowel individuele als collectieve belangen, bevorder je een cultuur van vertrouwen en effectieve samenwerking binnen teams en de gehele organisatie.

Waarom is ethisch omgaan met politiek en macht belangrijk?

Ethisch handelen binnen de politiek van organisaties is cruciaal voor het opbouwen van vertrouwen en het stimuleren van inclusieve besluitvorming. Bij Feedforward in Leiderschap en Direction zien we dat professionals die strategisch, en niet manipulatief, met politiek omgaan, niet alleen effectiever zijn in hun prestaties, maar ook sterkere relaties opbouwen met collega’s en stakeholders. Ons onderzoek en onze praktijkervaring tonen aan dat ethisch handelen de kwaliteit van besluiten verbetert en zorgt voor groter draagvlak en duurzame verandering.

Door op een strategische en integere manier om te gaan met politiek, voorkom je dat persoonlijke belangen de overhand krijgen. Dit bevordert een organisatiecultuur waarin transparantie, eerlijkheid en respect centraal staan, wat leidt tot efficiëntere processen en betere teamdynamiek. Bovendien draagt ethisch politiek handelen bij aan je persoonlijke en professionele groei, en versterkt het je reputatie als betrouwbare en integere professional.

“Wauw, wat een top training! Van de theoretische kaders, eigen casus oppakken tot en met de spiegel die werd voorgehouden. Een aanrader.”
Robey de Jong, Lead Analytics – Rabobank

Het verschil tussen de ‘politieke speler’ en de ‘inhoudsdeskundige’

Tijdens onze trainingen zien we vaak een verschil tussen de ‘politieke speler’ en de inhoudsdeskundige die liever niet aan politiek doet. Een politieke speler begrijpt de formele en informele machtsstructuren en gebruikt deze strategisch om doelen te bereiken, terwijl hij of zij ethisch blijft handelen.

De inhoudsdeskundige, die wars is van politiek, voelt zich vaak ongemakkelijk wanneer belangen en machtsstructuren de besluitvorming beïnvloeden. Zoals een van onze cursisten het treffend verwoordde: “Ik dacht dat als ik maar hard genoeg werk, het vanzelf goed komt…” In onze trainingen ontdekken deze professionals dat politiek gedrag onvermijdelijk is binnen elke organisatie. Door politieke processen te leren herkennen en erop te anticiperen, kunnen zij hun eigen invloed vergroten en effectiever bijdragen aan projecten en de organisatie als geheel.

Wat leer je in onze programma’s en trainingen?

Onze programma’s richten zich op het effectief beïnvloeden van besluitvorming, met behoud van integriteit, authenticiteit en vertrouwen. We bieden praktische tools en inzichten waarmee je jouw strategische positie versterkt en leert politieke dynamieken effectief te navigeren.

• Inzicht in politieke dynamieken – Leer strategisch en integer invloed uitoefenen, zowel formeel als informeel, door inzicht in politieke processen en de rollen die daarin spelen.
• Ethisch macht inzetten – Ontdek tools om invloed te gebruiken zonder manipulatief te handelen, zodat je oprechte en duurzame besluiten stimuleert.
• Ontwikkeling van je persoonlijke stijl in politieke situaties – Of je nu een ‘politiek dier’ bent of juist een inhoudsdeskundige / gepassioneerde specialist, wij helpen je authentiek en effectief invloed uit te oefenen.

“Veel inzicht gekregen in politieke processen binnen mijn organisatie. Ik weet nu beter hoe ik mezelf kan positioneren en gesprekken effectiever kan voeren. Prettige sfeer en ruimte voor eigen inbreng.”
Ruben Binnekamp, Adviseur Ketensturing – Ministerie van Asiel en Migratie

Trainingen die je helpen om macht en politiek in organisaties te beheersen

• 3-daagse training: Het politieke spel in je organisatie/project effectiever spelen
  Beoordeeld met een 9,2, deze training geeft inzicht in het politieke handelingsmodel en leert je politieke patronen, krachten en belangen te analyseren en strategisch te benutten.
• Maatwerktraining: Besluitvorming versterken – politieke vaardigheden voor leiders en professionals
  Gericht op specifieke uitdagingen binnen jouw organisatie of sector. Deze training helpt je bij het versterken van besluitvorming en het opbouwen van draagvlak.
• Beïnvloeden zonder macht – maatwerkprogramma voor niet-leidinggevenden
  In onze maatwerktraining Beïnvloeden zonder macht ontdek je jouw persoonlijke stijl van overtuigen en leer je flexibel te communiceren in uiteenlopende situaties.

“Heel volledig in het aanbod. Fijne afwisseling tussen luisteren en oefenen, theorie en psychologie. En fijne afwisseling in deskundigen. Alleen maar hoogtepunten!”
Django Geense, Plaatsingscoördinator FPK, HIBZ & LIZ – Inforsa

Blijf leren: artikelen en praktijkvoorbeelden rond politiek in organisaties

Krijg direct toepasbare inzichten uit onze kennisbank. We bieden artikelen en casestudy’s met onderwerpen zoals:

• Artikel: Emoties in het politieke spel: Hoe blijf je bij jezelf én ga je er effectief mee om?
• Artikel: Macht en politiek in besluitvorming: hoe speel je het politieke spel in organisaties effectief?
• Case: Maatwerktraining (Croonwolter&dros) rond politiek handelen voor projectleiders
• Artikel: Wat is politiek handelen in organisaties en projecten?
• Artikel: Vijf strategieën om invloed uit te oefenen: met of zonder formele macht
• Artikel: Grip krijgen op politieke spelletjes: besluitvorming beïnvloeden in 8 stappen
• Artikel: Kantoorpolitiek zal altijd blijven bestaan
• Artikel: Organisatiesensitiviteit ontwikkelen: concrete stappen en praktische voorbeelden

Met deze informatie blijf je continu leren en ontwikkelen, zelfs na afloop van onze programma’s.

“Geweldige training! Het politieke handelingsmodel in combinatie met mijn eigen profiel is een goede manier om te koppelen aan mijzelf.”
Rozemarije Schlotter – senior adviseur CQ Procesmanagement

Wat maakt ons bijzonder?

Wij bieden de combinatie van 25 jaar praktijkervaring en een wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Onze aanpak maakt het mogelijk om effectief en ethisch om te gaan met politiek, zodat je binnen je organisatie kunt bijdragen aan een cultuur van vertrouwen en transparantie. Benieuwd hoe wij jouw leiderschap en organisatie kunnen versterken?

• Meer dan 25 jaar praktijkervaring in combinatie met de wetenschappelijke inzichten van onder andere ons HPO Center.
• Maatwerkprogramma’s die aansluiten op jouw unieke uitdagingen en organisatiedoelen.
• Focus op ethiek en integriteit bij het ontwikkelen van politieke vaardigheden die bijdragen aan een cultuur van vertrouwen en transparantie.

Ontdek hoe wij jou en je team kunnen ondersteunen in het strategisch en ethisch inzetten van politiek voor duurzame resultaten.

Meer informatie

Wil je ontdekken hoe je politiek in organisaties ethisch en strategisch inzet voor impactvolle besluitvorming? Neem vandaag nog contact op met Marco Schreurs voor een vrijblijvend gesprek.

schreurs@dir.nl

Veelgestelde vragen over een macht, politiek handelen en besluitvorming

• Wat bedoelen we met politiek gedrag in organisaties / projecten?

  Politiek gedrag in projecten / organisaties gaat over invloed uitoefenen om iets voor elkaar te krijgen. Dat kan constructief zijn, bijvoorbeeld door belangen te verbinden of draagvlak te creëren, maar ook destructief, als het leidt tot manipulatie of verborgen agenda’s. Politiek gedrag is dus niet per definitie verkeerd, maar vraagt om bewustzijn, zorgvuldigheid en integriteit.

• Waarom vinden veel mensen politiek in organisaties ongemakkelijk?

  Omdat politiek al snel wordt geassocieerd met spelletjes, machtsspel en verborgen beïnvloeding. Veel mensen voelen zich hier ongemakkelijk bij, zeker als ze waarde hechten aan transparantie en gelijkwaardigheid. Tegelijk ontkomen we er niet aan: politiek gedrag speelt zich in elke organisatie af. Hoe bewuster je ermee omgaat, hoe meer je kunt bijdragen aan eerlijke besluitvorming.

• Hoe herken je 'rattengedrag' op de werkvloer?

  Rattengedrag is destructief politiek gedrag dat samenwerking ondermijnt — vaak subtiel, soms openlijk. Denk aan informatie achterhouden, anderen klein houden, stoken, vage toezeggingen doen of systematisch verantwoordelijkheid ontwijken. Ook ‘ja’ zeggen maar ‘nee’ doen of sluipende roddel zijn veelvoorkomende vormen. Dit gedrag wordt vaak verhuld met schijnbare collegialiteit, waardoor het lastig te benoemen is. In onze training helpt Peter van Geer deelnemers dit gedrag te herkennen én er strategisch op te reageren, zonder je eigen integriteit te verliezen. Zo bewaak je de samenwerking én blijf je stevig staan in complexe krachtenvelden.

• Hoe ga je om met mensen die zich onzichtbaar verzetten?

  Onzichtbaar verzet (denk aan passiviteit, cynisme of het uitstellen van besluiten) is vaak een signaal van frustratie, onzekerheid of een gevoel van buitensluiting. In plaats van dit gedrag te negeren of te bestraffen, helpt het om het gesprek aan te gaan over wat er onderhuids speelt: welke zorgen, behoeften of belangen worden niet gezien of gehoord? Politiek sensitief handelen betekent in zulke situaties niet forceren, maar juist vertragen, luisteren en ruimte maken voor wat niet wordt uitgesproken. Juist in die onderstroom liggen vaak de sleutels tot herstel van vertrouwen en vooruitgang in samenwerking.

• Wat is het politieke handelingsmodel van Martin Hetebrij?

  Martin Hetebrij, vriend van onze organisatie, ontwikkelde het politieke handelingsmodel om mensen te helpen hun invloed in organisaties bewust, transparant en ethisch in te zetten. Het model onderscheidt vijf fasen: agenderen, positioneren, mobiliseren, besluiten en verantwoorden. Deze stappen helpen je om besluitvorming strategisch te benaderen, zonder je integriteit te verliezen. Het is een praktisch model om beter te begrijpen wat er speelt, en hoe je gericht kunt handelen binnen het formele én informele krachtenveld in je project, je organisatie of tussen organisaties.

• Hoe gebruik je het politieke handelingsmodel effectief én integer?

  Hetebrijs politieke handelingsmodel nodigt je uit om je positie bewust te bepalen binnen het besluitvormingsproces. Dat begint met positioneren: waar sta je in het krachtenveld, welke rol neem je, welke belangen spelen er? Vervolgens kijk je naar de machtspositie (zoals formele bevoegdheden of toegang tot besluitprocedures) en je vertrouwenspositie (zoals je geloofwaardigheid of expertise in de ogen van anderen). Door hier scherp zicht op te krijgen, kun je kiezen hoe je communiceert, agendeert of mobiliseert — en dat op een manier die bij jou past én het grotere geheel dient. Zo maak je politieke processen transparanter en minder persoonlijk, zonder naïef te worden over hoe besluiten écht tot stand komen.

• Hoe blijf je integer in een politieke organisatie?

  Integriteit vraagt om trouw blijven aan je waarden, juist wanneer de druk van het krachtenveld toeneemt. In politieke omgevingen waar belangen botsen, besluiten onder tijdsdruk vallen en niet alles transparant is, kan dat ingewikkeld zijn. De uitdaging is om invloed uit te oefenen zonder te manipuleren, om belangen te verbinden zonder je eigen kompas te verliezen, en om keuzes te maken die je met open vizier kunt uitleggen én verdedigen. Dat vraagt moed én zelfinzicht. In onze aanpak gebruiken we bijvoorbeeld de feedforward analyse om inzicht te krijgen in je eigen kwaliteiten in het politieke spel. Wat doe jij al effectief? Waar zit jouw natuurlijke kracht en waar loop je risico om te veel aan te passen, te vermijden of juist te forceren? Door dit zichtbaar te maken, krijg je meer grip op je gedrag in complexe situaties. Je leert bewust schakelen tussen betrokkenheid en begrenzing, tussen meebewegen en richting geven. Zo blijf je trouw aan jezelf én effectief in het grotere geheel.

• Wat is organisatiesensitiviteit?

  Organisatiesensitiviteit is het vermogen om aan te voelen hoe formele én informele krachten binnen een organisatie werken. Het gaat om het begrijpen van belangen, machtsverhoudingen, posities, groepsdynamieken en ongeschreven regels — en daar bewust én effectief op inspelen. Een organisatiesensitief persoon luistert tussen de regels door, ziet wat er speelt onder de oppervlakte en beweegt zich met gevoel voor timing, zonder zichzelf te verliezen. Dat vraagt niet om meespelen met elk belang, maar om strategisch én persoonlijk handelen dat past bij jou en de situatie.

• Waarom voelt besluitvorming soms oneerlijk of onbegrijpelijk?

  Besluitvorming binnen organisaties is zelden volledig transparant. Medewerkers krijgen vaak alleen het eindresultaat te zien, niet het proces of de belangen die meewogen. Als mensen niet begrijpen waarom iets besloten is, voelen ze zich buitengesloten of niet serieus genomen. Dat ondermijnt motivatie en vertrouwen. Juist daarom is het belangrijk om het besluitvormingsproces goed te duiden: welke belangen speelden mee, wie heeft invloed gehad, en hoe past dit binnen het grotere geheel? Door de context te delen en actief het gesprek aan te gaan over afwegingen, vergroot je het gevoel van rechtvaardigheid én eigenaarschap.

• Is politiek gedrag nodig om invloed te hebben?

  Ja, zonder politiek bewustzijn kom je vaak bedrogen uit. Zelfs met de beste inhoud kun je aan de zijlijn belanden als je het krachtenveld niet begrijpt. Politiek gedrag hoeft niets te maken te hebben met manipulatie of eigenbelang. Het draait om strategisch denken: weten wie waarover gaat, wie je wanneer moet betrekken en hoe je je boodschap afstemt op je omgeving. Door bewust te handelen (met gevoel voor timing, positie en relaties) kun je bijdragen aan betere besluiten én trouw blijven aan je waarden. Dat is de kern van integer politiek handelen.

• Wat kun je doen als je merkt dat je buiten spel staat?

  Het gevoel dat besluiten je overkomen zonder dat je erbij betrokken bent, raakt je motivatie en werkplezier. In plaats van je terug te trekken, is het juist dan belangrijk om je omgevingsbewustzijn te vergroten. Wat speelt er achter de schermen? Wie neemt de besluiten, en op basis van welke informatie? Door actief contact te zoeken, vragen te stellen en je eigen rol en toegevoegde waarde duidelijk te maken, kun je jezelf opnieuw positioneren in het krachtenveld. Wie begrijpt hoe de hazen lopen, raakt minder snel verrast en kan op het juiste moment het verschil maken. Een training die je leert het politieke spel in je organisatie/project effectiever te spelen kan je daarbij helpen.

• Hoe leer je politiek vaardiger te worden?

  Politieke vaardigheid begint bij zelfinzicht: herkennen hoe jij reageert in spanningsvolle situaties met tegengestelde belangen of onduidelijke besluitvorming. Trek je je terug, word je scherp, of probeer je consensus te zoeken? Door bewust te oefenen met situaties waarin macht, belangen en afhankelijkheden spelen, leer je effectiever én ethisch handelen in het politieke krachtenveld. Inzicht in het model van Martin Hetebrij helpt daarbij: het biedt houvast om strategischer te opereren, zonder je waarden te verliezen. In de training Macht en politiek handelen in organisaties ontwikkel je je vermogen om positie te kiezen, belangen te verbinden, en invloed uit te oefenen met respect voor jezelf én anderen. Dat maakt je steviger en wendbaarder in complexe besluitvorming.

• Wat is de rol van macht in organisaties?

  Macht is in elke organisatie aanwezig. Niet alleen bij leiders, maar ook in teams, projecten en informele netwerken. Het is de mogelijkheid om richting te geven, besluiten te beïnvloeden of toegang te hebben tot informatie en middelen. Hoe je met die macht omgaat, maakt het verschil.

• Waarom roept politiek gedrag zoveel weerstand op?

  Niet iedereen voelt zich prettig bij het idee van politiek gedrag. Sommigen zien het als ‘spelletjes spelen’ of associëren het met manipulatie en dubbele agenda’s. Tegelijkertijd zijn er ook mensen die zich juist thuis voelen in informele netwerken en het beïnvloeden van besluiten. Het helpt om politiek gedrag niet als goed of fout te zien, maar als een realiteit in elke organisatie. Wie het bewust, integer en strategisch leert toepassen, vergroot zijn effectiviteit zonder zijn waarden te verliezen. Juist dat maakt het verschil tussen ‘politiek gedoe’ en verantwoord beïnvloeden.

• Wat levert betere besluitvorming op?

  Betere besluitvorming leidt tot meer draagvlak, snellere uitvoering en duurzamer resultaat. Als medewerkers het gevoel hebben dat hun stem ertoe doet, dat belangen open op tafel liggen en dat besluiten uitlegbaar zijn, groeit het vertrouwen in de organisatie. Besluiten die op een eerlijke, transparante en goed afgestemde manier tot stand komen, zorgen voor minder ruis, minder weerstand en meer gezamenlijke verantwoordelijkheid. Door aandacht te hebben voor het proces én voor wie er aan tafel zit, wordt besluitvorming niet alleen effectiever, maar ook menselijker.

• Hoe kun je invloed uitoefenen zonder formele macht?

  Je hoeft geen leidinggevende te zijn om invloed te hebben. Ook zonder formele macht kun je veel betekenen, juist door scherp te zijn op je vertrouwenspositie: ben je geloofwaardig, deskundig, betrokken? Mensen luisteren eerder naar collega’s die helder communiceren, betrouwbaar zijn en oog hebben voor het grotere geheel.