Werken met AI, maar zonder motivatieverlies?
Zo behoud je eigenaarschap en werkplezier in het AI-tijdperk
De meeste organisaties staan er middenin: hoe zetten we generatieve AI goed in, zonder dat het tot motivatieverlies leidt? Tools als ChatGPT, Copilot of Gemini zijn niet langer alleen interessant voor IT-teams of innovatiehubs. Ook HR, communicatie, marketing en beleid maken er nu dagelijks gebruik van. De belofte is duidelijk: sneller, slimmer, efficiënter.
Maar naast enthousiasme klinkt er ook iets anders. Leidinggevenden merken dat medewerkers weliswaar sneller werken met AI, maar soms ook minder betrokken raken. Minder eigenaarschap. Minder werkplezier. Meer ‘ik doe dit erbij’-gevoel.
Hoe kan dat? En belangrijker: wat kun je doen om dat te voorkomen?
Onderzoek: productiever, maar risico op motivatieverlies
In een nieuw grootschalig onderzoek van de School of Management van Zhejiang University, gepubliceerd in Harvard Business Review, werd onderzocht wat het effect is van werken met Gen AI op motivatie. De onderzoekers vroegen meer dan 3.500 professionals om allerlei gangbare taken uit te voeren — zoals het schrijven van e-mails of brainstormen over ideeën — met én zonder AI-hulp.
De uitkomst is opvallend:
- Met AI ging de kwaliteit én snelheid omhoog.
- Maar: de intrinsieke motivatie daalde met gemiddeld 11%.
- En het gevoel van verveling steeg met gemiddeld 20% zodra mensen overstapten naar taken zonder AI.
De onderzoekers spreken van een psychologische prijs voor het werken met AI. Of zoals zij het zeggen:
“Gen AI haalt de cognitieve kern uit het werk, waardoor taken efficiënter maar ook leger aanvoelen.”
Herkenbaar? Efficiëntie, maar motivatieverlies dreigt
Veel leiders herkennen dit inmiddels. Medewerkers gebruiken AI om razendsnel teksten te genereren of analyses samen te vatten. Dat voelt productief — en dat is het ook. Maar daarna moeten ze een
vergadering voorbereiden, een lastig gesprek voeren of iets creatiefs bedenken. En dan lijkt de energie ineens weg.
Het werk voelt minder van henzelf. Minder uitdagend. Ze ‘consumeren’ output van AI, in plaats van dat ze zich eigenaar voelen van het resultaat. Die wisseling — van AI-ondersteund naar zelfstandig werken — zorgt voor mentale disbalans en draagt bij aan motivatieverlies.
Dat is precies wat het onderzoek aantoont: niet AI op zich is het probleem, maar de afwisseling tussen AI-werk en niet-AI-werk zonder goede begeleiding.
Waarom daalt de motivatie?
Volgens het onderzoek zijn er twee psychologische verklaringen:
- Minder controle en eigenaarschap
Mensen voelen zich minder eigenaar van wat ze doen als een tool het denkwerk overneemt. AI neemt de regie — en daarmee ook een deel van het gevoel van betekenis. - Minder uitdaging en voldoening
Juist de complexe of creatieve taken zorgen normaal gesproken voor werkplezier en flow. Als AI die uit handen neemt, blijft er minder over om zelf trots op te zijn.
De combinatie van deze twee factoren is funest voor de intrinsieke motivatie — iets waar veel organisaties al mee worstelden, nog vóór AI haar intrede deed. Nu komt motivatieverlies in een nieuwe, technologische vorm op hen af.
De koppeling met een motiverende werkomgeving
We zien al jaren in onze programma’s en tijdens HPO-diagnoses hoe belangrijk het is dat mensen:
- autonomie (binnen duidelijke kaders) ervaren over hun werk,
- zingeving en betekenis voelen in wat ze doen,
- blijven ontwikkelen en uitgedaagd worden.
Precies die elementen komen onder druk te staan als AI te dominant wordt ingezet.
Een motiverende werkomgeving betekent dus niet alleen: fijne collega’s, een duidelijke missie en waardering. Het vraagt ook aandacht voor hoe werk is ontworpen, en hoe technologie wordt ingezet zonder dat die het werk ‘kaal’ maakt. Anders ontstaat motivatieverlies, zelfs bij ogenschijnlijk succesvol gebruik van AI.
“Maak motivatie bespreekbaar — net als prestaties.”
Wat kun je doen om motivatieverlies te voorkomen?
De inzichten uit het HBR-onderzoek bevestigen wat we al jaren zien: technologie alleen maakt een organisatie niet High Performance. Je hebt leiderschap nodig dat bewust bouwt aan een werkomgeving waarin mensen gemotiveerd blijven, zich ontwikkelen en eigenaarschap ervaren.
Op basis van ons werk met honderden teams en leidinggevenden onderscheiden we een aantal sleutels die juist nu, in het AI-tijdperk, essentieel zijn:
1. Herstel de balans tussen autonomie en efficiëntie
AI helpt werk sneller af te ronden — maar snelheid is niet hetzelfde als voldoening. Geef medewerkers ruimte (binnen duidelijke kaders) om zelf keuzes te maken in hun werk: hoe ze een taak aanpakken, welke accenten ze leggen, en wanneer ze AI inzetten. Autonomie is één van de krachtigste bouwstenen van motivatie, en dus een cruciale beschermfactor tegen motivatieverlies.
2. Zorg dat werk betekenisvol blijft
Mensen willen bijdragen aan iets wat ertoe doet. AI kan prima helpen met een eerste opzet, maar het is aan leiders om te zorgen dat medewerkers zich verbonden blijven voelen met het doel en de impact van hun werk. Laat medewerkers meedenken over het waarom achter wat ze doen — ook als AI een deel van het hoe verzorgt.
3. Laat medewerkers groeien door uitdaging en reflectie
Een motiverende werkomgeving bevat uitdaging. Niet in de zin van druk, maar in de zin van mentale stretch. Als AI het denkwerk overneemt, ontstaat er leegte. Die kun je vullen met reflectie, feedback, intervisie of juist nieuwe taken die verantwoordelijkheid vragen. Stimuleer een cultuur waarin leren vanzelfsprekend is — ook (of juist) als taken makkelijker worden. Zo voorkom je motivatieverlies op de lange termijn.
4. Zorg voor erkenning van menselijke waarde
Waar AI steeds meer zichtbaar wordt, verdwijnt menselijk werk vaak naar de achtergrond. Leiders spelen hierin een cruciale rol: benoem wie het verschil maakt, welke keuzes, creativiteit of moed er schuilgaat achter een eindresultaat. Zo houd je het gevoel van trots en betrokkenheid levend.
5. Maak motivatie bespreekbaar — net als prestaties
In veel organisaties wordt vooral gesproken over output, deadlines en KPI’s. Maar vragen als “Waar kreeg je energie van?” of “Wat maakte dit werk waardevol voor jou?” worden zelden gesteld. Terwijl juist die gesprekken essentieel zijn om betrokkenheid te begrijpen én te vergroten. Maak ze onderdeel van je leiderschap. Juist nu, nu motivatieverlies vaak niet direct zichtbaar is — maar wel merkbaar.
Conclusie: technologie vraagt om bewust leiderschap
Generatieve AI is niet de vijand van motivatie. Maar als je werk alleen nog om output draait, verlies je onderweg het werkplezier. Leidinggevenden die willen bouwen aan een High Performance Team, weten dat het echte verschil niet zit in snelheid, maar in betrokkenheid. In eigenaarschap. In werk dat mensen energie geeft.
Het is aan leiders om technologie én menselijk werk slim te combineren. Want de toekomst van werk draait niet om AI of mens — maar om de synergie daartussen. En alleen met oog voor motivatie voorkom je dat snelle winst leidt tot stille uitval.
Meer informatie
Wil je motivatieverlies voorkomen in jouw team? Ik (Muriel Schrikkema) denk graag met je mee over een aanpak waarin AI én werkplezier samen kunnen gaan. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.