Grip krijgen op politieke spelletjes: besluitvorming beïnvloeden in 8 stappen
Lukt het je niet altijd om invloed uit te oefenen op de besluitvorming binnen je organisatie of project? Voelt het alsof belangrijke besluiten vaak achter gesloten deuren worden genomen, zonder dat je daar grip op hebt? Probeer je besluiten op inhoud te laten nemen, maar merk je dat politieke spelletjes soms een grotere rol spelen dan je zou willen? Je werkt hard, probeert op inhoud te overtuigen, maar toch blijven de gewenste resultaten uit. Herkenbaar? Je bent niet de enige.
In veel organisaties wordt de term ‘politieke spelletjes’ vaak geassocieerd met manipulatie of verborgen agenda’s. Toch spelen deze dynamieken altijd een rol in samenwerkingen en besluitvorming, of we dat nu willen of niet. Maar wat als je die spelletjes kunt leren doorzien en benutten op een ethische en strategische manier? Wat als je niet alleen kunt leren hoe je met de politieke dynamieken omgaat, maar ook hoe je trouw blijft aan je waarden en je eigen rol hierin helder definieert? Tijdens onze training merken we hoe vaak deelnemers dit als een uitdaging ervaren, maar ook hoe waardevol het is om hierin jezelf te ontwikkelen.
Het politieke handelingsmodel van Martin Hetebrij en Fred Vermeulen biedt precies dat: een ethisch kompas en praktische structuur om politiek handelen te begrijpen en bewuster in te zetten. Dit model laat zien dat politiek geen ‘vies woord’ hoeft te zijn, maar een krachtig middel kan worden om samenwerking, besluitvorming en draagvlak te verbeteren. In dit artikel ontdek je hoe inzicht in politieke processen en je eigen rol je helpt om keuzes te maken, zonder jezelf te verliezen in het spel.
“Zolang het over de inhoud gaat, voel ik me comfortabel. Maar zodra het om structuren en meebewegen gaat, wordt het lastiger. Het voelt soms alsof ik een toneelstukje moet opvoeren om inhoudelijk de juiste keuze te verkopen.”
– deelnemer 3-daagse training
Besluitvorming beïnvloeden zonder politieke spelletjes te spelen
Grote kans dat politieke spelletjes ook bij jou een negatief beeld oproepen. Denk je aan verborgen agenda’s, machtsspelletjes en persoonlijke belangen die boven de inhoud gaan. Maar als je goed kijkt, draait politiek in organisaties niet om het spel zelf, maar om de onvermijdelijke dynamieken die ontstaan wanneer mensen met verschillende belangen, doelen en machtsposities samenwerken.
De realiteit is dat organisaties zelden strak hiërarchisch functioneren. Besluitvorming en invloed verlopen vaak via informele lijnen, coalities en onderhandelingen. In die context is politiek handelen niet iets wat je kunt vermijden; het is onlosmakelijk verbonden met samenwerken. Het draait niet om manipulatie, maar om strategie: hoe creëer je draagvlak, hoe bouw je verbindingen en hoe stuur je richting in complexe situaties?
Juist daarom is het belangrijk om politieke spelletjes niet alleen als een probleem te zien, maar als iets waarmee je bewust en vaardig kunt omgaan. Het is een krachtig middel om beslissingen te beïnvloeden, samenwerking te versterken en impact te maken. En misschien nog belangrijker: het kan op een ethische manier. Het gaat er niet om hoe je anderen ‘verslaat,’ maar hoe je samen tot duurzame oplossingen komt die voor iedereen werken.
Het politieke handelingsmodel van Martin Hetebrij en Fred Vermeulen biedt de structuur en inzichten om dit effectief en integer te doen. Het laat zien hoe je politieke processen kunt doorgronden en actief kunt sturen, zonder dat je jezelf verliest in machtsspelletjes. In de volgende paragraaf nemen we je mee in de opbouw van dit model en de stappen die het bevat, zodat ook jij je rol kunt versterken binnen het politieke krachtenveld van jouw project of organisatie.
Het politieke handelingsmodel: 8 stappen om besluitvorming te beïnvloeden
Politiek handelen in organisaties roept vaak vragen op: hoe navigeer je in een veld vol verschillende belangen en machtsposities? Hoe beïnvloed je de besluitvorming op een ethische en strategische manier? Martin Hetebrij biedt in zijn boek Macht en politiek handelen in organisaties een helder en praktisch model: het politieke handelingsmodel. Dit model bestaat uit acht stappen die je helpen om politieke processen te begrijpen en bewust invloed uit te oefenen.
Belangrijk om te weten is dat deze stappen geen vast stappenplan vormen. De volgorde is afhankelijk van de situatie waarin je je bevindt. Soms begint de dynamiek bij het formuleren van een doel, soms bij het kiezen van je positie of het plannen van je ontmoetingen. Het model is flexibel en geeft ruimte om vanuit jouw unieke rol en context de juiste keuzes te maken. Hieronder bespreken we de acht stappen om je op weg te helpen.
1. Probleembepaling
De basis van elk politiek handelingstraject is een helder omschreven probleem. Wat drijft jouw handelen? Het probleem kan een situatie zijn die je wilt vermijden, zoals een risico dat de voortgang van een project bedreigt, een conflict dat de samenwerking bemoeilijkt, of politieke spelletjes die het nemen van rationele besluiten in de weg staan. Een goed omschreven probleem is cruciaal om de besluitvorming effectief te beïnvloeden en richting te geven aan jouw aanpak.
Belang: Zonder een duidelijk probleem werk je richtingloos, en dat leidt vaak tot frustratie en ineffectiviteit.
2. Doelbepaling
Een probleem oplossen betekent niet alleen voorkomen wat je niet wilt, maar ook toewerken naar wat je wél wilt. Politieke doelen richten zich op het beïnvloeden van keuzes van anderen. Dit doel geeft richting aan je acties en helpt je prioriteiten te stellen.
Belang: Een goed doel is concreet en positief geformuleerd. Het gaat niet alleen om de inhoud, maar ook om het mobiliseren van anderen om dat doel te bereiken.
3. Positionering en rol
In een politiek krachtenveld is het essentieel om jouw positie en rol bewust te bepalen. Wie ben jij in deze situatie? Hoe wil je dat anderen je zien? En welke rol neem je op je: verbinder, uitdager, ondersteuner of bemiddelaar? Ook helpt een bewuste positionering je om politieke spelletjes van anderen beter te doorzien en strategisch te reageren.
Belang: Een heldere positionering helpt je om strategische keuzes te maken en je invloed te vergroten. Als je je eigen positie niet bewust kiest, wordt die vaak voor jou bepaald door anderen.
4. Programmeren
Programmeren draait om het plannen van je acties en gesprekken. Wie betrek je als eerste? In welke volgorde voer je gesprekken? Welke partijen breng je samen, en welke houd je voorlopig buiten beeld?
Belang: Een doordachte programmering voorkomt chaos en helpt je om effectief en doelgericht invloed uit te oefenen.
5. Agendering
Het agenderen van onderwerpen bepaalt welke kwesties wel en niet worden besproken. Wat wil je centraal stellen in een gesprek, en welke onderwerpen vermijd je bewust?
Belang: Een goede agendering voorkomt dat gesprekken verzanden in details of emoties en helpt je de discussie op koers te houden.
6. Gespreksinzet
Voorafgaand aan elk gesprek bepaal je wat je ermee wilt bereiken. Wil je informeren, overtuigen of onderhandelen? Jouw gespreksinzet bepaalt de richting en toon van het gesprek.
Belang: Zonder een duidelijke gespreksinzet kun je jezelf verliezen in reactief gedrag, in plaats van dat je het gesprek richting geeft.
7. Inzet van communicatie en macht
Effectief politiek handelen combineert communicatie en macht. Macht kun je inzetten door strategische relaties te benutten of bondgenoten te mobiliseren, terwijl communicatie helpt om begrip en draagvlak te creëren. Deze balans is essentieel om de besluitvorming te beïnvloeden en resultaten te behalen die breed gedragen worden.
Belang: De balans tussen macht en communicatie bepaalt je effectiviteit. Macht zonder communicatie kan leiden tot weerstand, terwijl communicatie zonder macht vaak niet voldoende impact heeft.
8. Ontmoetingen
Ontmoetingen vormen de kern van politiek handelen. Dit zijn de gesprekken, vergaderingen en informele interacties waarin je invloed uitoefent, relaties opbouwt en beslissingen beïnvloedt.
Belang: De kwaliteit van je ontmoetingen bepaalt het succes van je politieke handelingstraject. Ze bieden de gelegenheid om jouw standpunten te delen en die van anderen te begrijpen.
Omgaan met politieke spelletjes voor duurzame samenwerking
Het politieke handelingsmodel biedt niet alleen structuur, maar ook ruimte voor nuance. Elk politiek handelingstraject is uniek en vraagt om flexibiliteit. De kracht van het model zit in de combinatie van inzicht en handelingsmogelijkheden. Het stelt je in staat om bewuster keuzes te maken en besluitvorming te beïnvloeden, terwijl je trouw blijft aan je eigen waarden en leert omgaan met politieke spelletjes die je onderweg kunt tegenkomen.
Ethisch politiek handelen vraagt om meer dan alleen strategisch inzicht. Het gaat ook over bewust omgaan met je eigen rol en belangen, zonder in de valkuil te stappen van manipulatie of ‘rattenstreken’. Hoe blijf je flexibel, terwijl je tegelijkertijd trouw blijft aan de doelen van je organisatie en je eigen integriteit bewaakt? Het antwoord ligt in reflectie en bewustwording: leren zien hoe jouw acties anderen beïnvloeden en hoe je daarmee bijdraagt aan effectieve besluitvorming en duurzame samenwerkingen, zonder jezelf te verliezen in politieke spelletjes.
Politiek handelen is daarmee geen kwestie van winnen of verliezen, maar van het opbouwen van vertrouwen, het doorzien van gedragspatronen en het creëren van duurzame samenwerkingen. Door jezelf vragen te stellen zoals “Hoe verhoud ik me tot anderen?” en “Welke rol wil ik spelen?” kun je groeien in je vermogen om strategisch én ethisch invloed uit te oefenen. Met het model als kompas werk je aan oplossingen die niet alleen effectief zijn, maar ook bijdragen aan een positieve cultuur binnen je organisatie.
Leer strategisch en effectief politiek handelen
Ben je klaar om het politieke spel in jouw organisatie effectiever te spelen? Tijdens onze 3-daagse training Het politieke spel in je organisatie/project effectiever spelen (gemiddelde beoordeling: 9,2!) leer je niet alleen hoe je
invloed kunt uitoefenen en besluitvorming kunt beïnvloeden, maar ook hoe je trouw blijft aan je eigen waarden en integriteit.
We verdiepen ons samen in het politieke handelingsmodel, bespreken herkenbare praktijkvoorbeelden en oefenen met situaties uit jouw werkpraktijk. Zo krijg je de tools om bewuster en effectiever te handelen in jouw project of organisatie.
Klik hier voor het programma en de inschrijfmogelijkheden: Klik hier voor meer informatie en inschrijving.
Veelgestelde vragen over een macht, politiek handelen en besluitvorming
Wat bedoelen we met politiek gedrag in organisaties / projecten?
Politiek gedrag in projecten / organisaties gaat over invloed uitoefenen om iets voor elkaar te krijgen. Dat kan constructief zijn, bijvoorbeeld door belangen te verbinden of draagvlak te creëren, maar ook destructief, als het leidt tot manipulatie of verborgen agenda’s. Politiek gedrag is dus niet per definitie verkeerd, maar vraagt om bewustzijn, zorgvuldigheid en integriteit.
Waarom vinden veel mensen politiek in organisaties ongemakkelijk?
Omdat politiek al snel wordt geassocieerd met spelletjes, machtsspel en verborgen beïnvloeding. Veel mensen voelen zich hier ongemakkelijk bij, zeker als ze waarde hechten aan transparantie en gelijkwaardigheid. Tegelijk ontkomen we er niet aan: politiek gedrag speelt zich in elke organisatie af. Hoe bewuster je ermee omgaat, hoe meer je kunt bijdragen aan eerlijke besluitvorming.
Hoe herken je 'rattengedrag' op de werkvloer?
Rattengedrag is destructief politiek gedrag dat samenwerking ondermijnt — vaak subtiel, soms openlijk. Denk aan informatie achterhouden, anderen klein houden, stoken, vage toezeggingen doen of systematisch verantwoordelijkheid ontwijken. Ook ‘ja’ zeggen maar ‘nee’ doen of sluipende roddel zijn veelvoorkomende vormen. Dit gedrag wordt vaak verhuld met schijnbare collegialiteit, waardoor het lastig te benoemen is. In onze training helpt Peter van Geer deelnemers dit gedrag te herkennen én er strategisch op te reageren, zonder je eigen integriteit te verliezen. Zo bewaak je de samenwerking én blijf je stevig staan in complexe krachtenvelden.
Hoe ga je om met mensen die zich onzichtbaar verzetten?
Onzichtbaar verzet (denk aan passiviteit, cynisme of het uitstellen van besluiten) is vaak een signaal van frustratie, onzekerheid of een gevoel van buitensluiting. In plaats van dit gedrag te negeren of te bestraffen, helpt het om het gesprek aan te gaan over wat er onderhuids speelt: welke zorgen, behoeften of belangen worden niet gezien of gehoord? Politiek sensitief handelen betekent in zulke situaties niet forceren, maar juist vertragen, luisteren en ruimte maken voor wat niet wordt uitgesproken. Juist in die onderstroom liggen vaak de sleutels tot herstel van vertrouwen en vooruitgang in samenwerking.
Wat is het politieke handelingsmodel van Martin Hetebrij?
Martin Hetebrij, vriend van onze organisatie, ontwikkelde het politieke handelingsmodel om mensen te helpen hun invloed in organisaties bewust, transparant en ethisch in te zetten. Het model onderscheidt vijf fasen: agenderen, positioneren, mobiliseren, besluiten en verantwoorden. Deze stappen helpen je om besluitvorming strategisch te benaderen, zonder je integriteit te verliezen. Het is een praktisch model om beter te begrijpen wat er speelt, en hoe je gericht kunt handelen binnen het formele én informele krachtenveld in je project, je organisatie of tussen organisaties.
Hoe gebruik je het politieke handelingsmodel effectief én integer?
Hetebrijs politieke handelingsmodel nodigt je uit om je positie bewust te bepalen binnen het besluitvormingsproces. Dat begint met positioneren: waar sta je in het krachtenveld, welke rol neem je, welke belangen spelen er? Vervolgens kijk je naar de machtspositie (zoals formele bevoegdheden of toegang tot besluitprocedures) en je vertrouwenspositie (zoals je geloofwaardigheid of expertise in de ogen van anderen). Door hier scherp zicht op te krijgen, kun je kiezen hoe je communiceert, agendeert of mobiliseert — en dat op een manier die bij jou past én het grotere geheel dient. Zo maak je politieke processen transparanter en minder persoonlijk, zonder naïef te worden over hoe besluiten écht tot stand komen.
Hoe blijf je integer in een politieke organisatie?
Integriteit vraagt om trouw blijven aan je waarden, juist wanneer de druk van het krachtenveld toeneemt. In politieke omgevingen waar belangen botsen, besluiten onder tijdsdruk vallen en niet alles transparant is, kan dat ingewikkeld zijn. De uitdaging is om invloed uit te oefenen zonder te manipuleren, om belangen te verbinden zonder je eigen kompas te verliezen, en om keuzes te maken die je met open vizier kunt uitleggen én verdedigen. Dat vraagt moed én zelfinzicht. In onze aanpak gebruiken we bijvoorbeeld de feedforward analyse om inzicht te krijgen in je eigen kwaliteiten in het politieke spel. Wat doe jij al effectief? Waar zit jouw natuurlijke kracht en waar loop je risico om te veel aan te passen, te vermijden of juist te forceren? Door dit zichtbaar te maken, krijg je meer grip op je gedrag in complexe situaties. Je leert bewust schakelen tussen betrokkenheid en begrenzing, tussen meebewegen en richting geven. Zo blijf je trouw aan jezelf én effectief in het grotere geheel.
Wat is organisatiesensitiviteit?
Organisatiesensitiviteit is het vermogen om aan te voelen hoe formele én informele krachten binnen een organisatie werken. Het gaat om het begrijpen van belangen, machtsverhoudingen, posities, groepsdynamieken en ongeschreven regels — en daar bewust én effectief op inspelen. Een organisatiesensitief persoon luistert tussen de regels door, ziet wat er speelt onder de oppervlakte en beweegt zich met gevoel voor timing, zonder zichzelf te verliezen. Dat vraagt niet om meespelen met elk belang, maar om strategisch én persoonlijk handelen dat past bij jou en de situatie.
Waarom voelt besluitvorming soms oneerlijk of onbegrijpelijk?
Besluitvorming binnen organisaties is zelden volledig transparant. Medewerkers krijgen vaak alleen het eindresultaat te zien, niet het proces of de belangen die meewogen. Als mensen niet begrijpen waarom iets besloten is, voelen ze zich buitengesloten of niet serieus genomen. Dat ondermijnt motivatie en vertrouwen. Juist daarom is het belangrijk om het besluitvormingsproces goed te duiden: welke belangen speelden mee, wie heeft invloed gehad, en hoe past dit binnen het grotere geheel? Door de context te delen en actief het gesprek aan te gaan over afwegingen, vergroot je het gevoel van rechtvaardigheid én eigenaarschap.
Is politiek gedrag nodig om invloed te hebben?
Ja, zonder politiek bewustzijn kom je vaak bedrogen uit. Zelfs met de beste inhoud kun je aan de zijlijn belanden als je het krachtenveld niet begrijpt. Politiek gedrag hoeft niets te maken te hebben met manipulatie of eigenbelang. Het draait om strategisch denken: weten wie waarover gaat, wie je wanneer moet betrekken en hoe je je boodschap afstemt op je omgeving. Door bewust te handelen (met gevoel voor timing, positie en relaties) kun je bijdragen aan betere besluiten én trouw blijven aan je waarden. Dat is de kern van integer politiek handelen.
Wat kun je doen als je merkt dat je buiten spel staat?
Het gevoel dat besluiten je overkomen zonder dat je erbij betrokken bent, raakt je motivatie en werkplezier. In plaats van je terug te trekken, is het juist dan belangrijk om je omgevingsbewustzijn te vergroten. Wat speelt er achter de schermen? Wie neemt de besluiten, en op basis van welke informatie? Door actief contact te zoeken, vragen te stellen en je eigen rol en toegevoegde waarde duidelijk te maken, kun je jezelf opnieuw positioneren in het krachtenveld. Wie begrijpt hoe de hazen lopen, raakt minder snel verrast en kan op het juiste moment het verschil maken. Een training die je leert het politieke spel in je organisatie/project effectiever te spelen kan je daarbij helpen.
Hoe leer je politiek vaardiger te worden?
Politieke vaardigheid begint bij zelfinzicht: herkennen hoe jij reageert in spanningsvolle situaties met tegengestelde belangen of onduidelijke besluitvorming. Trek je je terug, word je scherp, of probeer je consensus te zoeken? Door bewust te oefenen met situaties waarin macht, belangen en afhankelijkheden spelen, leer je effectiever én ethisch handelen in het politieke krachtenveld. Inzicht in het model van Martin Hetebrij helpt daarbij: het biedt houvast om strategischer te opereren, zonder je waarden te verliezen. In de training Macht en politiek handelen in organisaties ontwikkel je je vermogen om positie te kiezen, belangen te verbinden, en invloed uit te oefenen met respect voor jezelf én anderen. Dat maakt je steviger en wendbaarder in complexe besluitvorming.
Wat is de rol van macht in organisaties?
Macht is in elke organisatie aanwezig. Niet alleen bij leiders, maar ook in teams, projecten en informele netwerken. Het is de mogelijkheid om richting te geven, besluiten te beïnvloeden of toegang te hebben tot informatie en middelen. Hoe je met die macht omgaat, maakt het verschil.
Waarom roept politiek gedrag zoveel weerstand op?
Niet iedereen voelt zich prettig bij het idee van politiek gedrag. Sommigen zien het als ‘spelletjes spelen’ of associëren het met manipulatie en dubbele agenda’s. Tegelijkertijd zijn er ook mensen die zich juist thuis voelen in informele netwerken en het beïnvloeden van besluiten. Het helpt om politiek gedrag niet als goed of fout te zien, maar als een realiteit in elke organisatie. Wie het bewust, integer en strategisch leert toepassen, vergroot zijn effectiviteit zonder zijn waarden te verliezen. Juist dat maakt het verschil tussen ‘politiek gedoe’ en verantwoord beïnvloeden.
Wat levert betere besluitvorming op?
Betere besluitvorming leidt tot meer draagvlak, snellere uitvoering en duurzamer resultaat. Als medewerkers het gevoel hebben dat hun stem ertoe doet, dat belangen open op tafel liggen en dat besluiten uitlegbaar zijn, groeit het vertrouwen in de organisatie. Besluiten die op een eerlijke, transparante en goed afgestemde manier tot stand komen, zorgen voor minder ruis, minder weerstand en meer gezamenlijke verantwoordelijkheid. Door aandacht te hebben voor het proces én voor wie er aan tafel zit, wordt besluitvorming niet alleen effectiever, maar ook menselijker.
Hoe kun je invloed uitoefenen zonder formele macht?
Je hoeft geen leidinggevende te zijn om invloed te hebben. Ook zonder formele macht kun je veel betekenen, juist door scherp te zijn op je vertrouwenspositie: ben je geloofwaardig, deskundig, betrokken? Mensen luisteren eerder naar collega’s die helder communiceren, betrouwbaar zijn en oog hebben voor het grotere geheel.