Constructieve feedback en een positieve feedforward aanspreekcultuur

Constructieve feedback kan een krachtig middel zijn voor groei en samenwerking. Stel je een werkomgeving voor waarin collega’s elkaar met respect aanspreken, niet om te oordelen, maar om elkaar verder te helpen. Waar gesprekken draaien om wat al goed gaat en hoe die kwaliteiten nog beter benut kunnen worden.

Dat is de kern van feedforward: een manier van communiceren die ontwikkeling stimuleert door te bouwen op sterke punten. In plaats van terug te kijken op fouten, richt je je samen op wat helpt om volgende stappen te zetten. Zo ontstaat een cultuur waarin feedback niet als kritiek voelt, maar als steun bij groei en samenwerking.

Als experts in leiderschap en teamontwikkeling helpen wij organisaties om constructieve feedback en feedforward onderdeel te maken van het dagelijks gesprek. Zo groeit het vertrouwen, versterken relaties zich en wordt ontwikkeling iets dat vanzelf gebeurt, in plaats van iets dat moet.

Feedforward communicatie (whitepaper)

Wil je weten hoe je met constructieve feedback en feedforward communicatie een positieve aanspreekcultuur creëert? In onze waardevolle whitepaper lees je praktische inzichten en voorbeelden. Download hem hier.

“De verschillende aandachtsgebieden binnen de GHOR waren eigenlijk een beetje losse eilandjes. Het doel was om een hechter team te vormen, waarbij collega’s elkaar durven aanspreken op een positieve en constructieve manier.”
Jacqueline van Dormolen – GHOR Hollands Midden

Wat is constructieve feedback?

Allereerst is het belangrijk om te begrijpen hoe constructieve feedback, feedforward en een feedforward aanspreekcultuur samenhangen. Samen vormen ze de basis voor positieve en effectieve communicatie binnen teams en organisaties.

Constructieve feedback

Constructieve feedback benoemt wat goed gaat én voegt concrete verbetersuggesties toe. Het doel is leren en afspreken wat we voortaan wél doen. De toon is waarderend, de blik vooruit. Zo blijft het gesprek veilig, ontstaat eigenaarschap en verbetert de samenwerking.

Feedforward

Feedforward is de sleutel tot effectieve en constructieve feedback. Het legt de nadruk op positieve en toekomstgerichte gesprekken die zorgen dat feedback daadwerkelijk iets doet met de ontvanger. Door sterke punten te benoemen én concrete verbetersuggesties te geven, ontstaat een dialoog die vertrouwen versterkt, defensieve reacties voorkomt en motivatie stimuleert.

Een feedforward aanspreekcultuur

Een feedforward aanspreekcultuur ontstaat wanneer constructieve feedback de norm is binnen een organisatie. Medewerkers voelen zich veilig om elkaar aan te spreken en zien gesprekken als een kans om samen sterker te worden. In zo’n cultuur is de focus niet op wat misging, maar op wat goed gaat én hoe dat verder uitgebouwd kan worden om gezamenlijke doelen te bereiken.

Waarom is constructieve feedback belangrijk?

Een cultuur waarin constructieve feedback en een feedforward aanspreekcultuur centraal staan, creëert een veilige en motiverende werkomgeving. Medewerkers en teams spreken elkaar op een positieve en concrete manier aan. Dit versterkt niet alleen de samenwerking, maar stimuleert ook groei en innovatie. Constructieve feedback laat medewerkers zien dat hun inspanningen worden gewaardeerd. Tegelijkertijd biedt het hen handvatten om zich verder te ontwikkelen.

Wanneer teams feedback zien als een kans om samen sterker te worden, ontstaat blijvende betrokkenheid. Dit leidt tot betere resultaten. Organisaties met een feedforward aanspreekcultuur zien medewerkers die gemotiveerd zijn. Ze zijn bereid om samen te leren en nemen verantwoordelijkheid voor zowel persoonlijke als gezamenlijke doelen.

De 10 voordelen van constructieve feedback en een feedforward aanspreekcultuur:

1. Groei en innovatie: Medewerkers worden gestimuleerd om sterke punten verder te benutten en creatieve oplossingen te ontwikkelen, wat bijdraagt aan een cultuur van voortdurende verbetering.
2. Hogere betrokkenheid en motivatie: Positieve en constructieve gesprekken versterken de motivatie, omdat medewerkers zich gehoord en erkend voelen. Dit leidt tot betere prestaties en sterkere samenwerkingen.
3. Sterkere samenwerking en teamdynamiek: Teams die elkaar constructief aanspreken, werken effectiever samen en creëren een cultuur van vertrouwen en respect.
4. Verhoogde medewerkerstevredenheid en retentie: Door constructieve feedback voelen medewerkers zich onderdeel van het succes van de organisatie, wat hun tevredenheid vergroot en verloop verlaagt.
5. Effectievere probleemoplossing: Een veilige aanspreekcultuur moedigt medewerkers aan om uitdagingen openlijk te bespreken en samen tot betere oplossingen te komen.
6. Minder ziekteverzuim en meer welzijn: Een positieve werkomgeving vermindert stress en burn-out, wat resulteert in minder verzuim en meer productiviteit.
7. Hogere klanttevredenheid: Betrokken en gemotiveerde medewerkers dragen direct bij aan een betere klantervaring en loyaliteit.
8. Vergroting van zelfvertrouwen en eigenaarschap: Constructieve feedback geeft medewerkers vertrouwen in hun kwaliteiten en moedigt hen aan om verantwoordelijkheid te nemen voor hun ontwikkeling en bijdrage aan het team.
9. Versnelling van ontwikkeling: Door een focus op sterke punten en praktische verbeterpunten ontstaat een leeromgeving waarin medewerkers sneller groeien, zowel persoonlijk als professioneel.
10. Bevordering van een leercultuur: Feedback wordt gezien als een kans om te leren, wat een cultuur creëert waarin medewerkers openstaan voor groei en continu verbeteren.

Onze programma’s ondersteunen teams bij het opbouwen van een feedforward aanspreekcultuur waarin constructieve feedback de basis vormt. Met praktische tools en een focus op samenwerking, helpen we organisaties om een werkomgeving te creëren die groeit en bloeit door positieve en effectieve communicatie.

Maatwerkprogramma’s voor constructieve feedback en een feedforward aanspreekcultuur

Wij bieden niet alleen maatwerkprogramma’s, maar ook inspirerende workshops, coaching en intervisie. Hiermee ondersteunen we medewerkers en leidinggevenden bij het versterken van hun vaardigheden en het creëren van een cultuur waarin constructieve feedback en feedforward centraal staan. Positieve en toekomstgerichte gesprekken worden onderdeel van de dagelijkse praktijk, waardoor teams beter samenwerken en gezamenlijk succes behalen.

Hieronder vind je een aantal van onze maatwerkprogramma’s:

• Uitspreken, Afspreken, Aanspreken: Met Uitspreken, Afspreken, Aanspreken helpen we teams en leiders het gesprek wél te voeren. Eerlijk, veilig en concreet. Niet door harder te duwen of nieuwe regels te maken, maar door samen beter te leren praten over gedrag, samenwerking en ieders bijdrage aan het gezamenlijke doel. We werken vanuit feedforward communicatie: zien wat al werkt, benoemen wat beter kan en daar duidelijke afspraken aan verbinden. Zonder oordeel. Zonder “maar”. Met effect.
• Feedforward communicatie: Feedforward communicatie is er voor organisaties die willen dat samenwerken makkelijker en effectiever wordt. Waar mensen zich durven uitspreken, waar gedrag besproken kan worden, en waar ruimte is voor ontwikkeling – zonder dat gesprekken spanning oproepen of om de hete brij heen draaien. Wat we aanbieden, stemmen we altijd af op de context en doelstelling van de organisatie. In de ene organisatie begint het klein, in de andere is er al een stevig verandertraject gaande waarin feedforward een logisch en krachtig onderdeel wordt.
• Bouwen aan een blijvende positieve en open aanspreekcultuur: Dit programma leert deelnemers hoe ze een veilige en positieve aanspreekcultuur kunnen creëren. Met behulp van praktische voorbeelden en vaardigheden leren de deelnemers om elkaar constructief aan te spreken en samen te werken aan het behalen van de doelen.
• Creëren van een feedforward aanspreekcultuur: In dit programma ontwikkelen teams de vaardigheden die nodig zijn voor het voeren van motiverende gesprekken. Door een combinatie van feedforward technieken en effectieve communicatievaardigheden leren teamleden hoe zij een cultuur van openheid en respect kunnen creëren, waarin iedereen zich verantwoordelijk voelt voor gezamenlijk succes.
• Hoe krijg je werkgeluk? Veilige aanspreekcultuur en elkaars kracht benutten: In deze maatwerkworkshop ontdekken teams hoe ze werkgeluk krijgen door elkaars kracht te benutten en een veilige aanspreekcultuur te ontwikkelen. Het doel? Een werkomgeving waarin werkgeluk en open communicatie centraal staan, en waarin ieder teamlid zich gesteund voelt om verantwoordelijkheid te nemen.

Onze programma’s helpen medewerkers en leidinggevenden om wat ze leren direct toe te passen in de praktijk. Dit heeft een merkbare impact op hun persoonlijke ontwikkeling én op de samenwerking binnen teams. Hiermee bouw je aan een duurzame, motiverende aanspreekcultuur.

“We wilden een training die niet alleen inzicht gaf, maar ons ook actief liet oefenen met elkaar aanspreken en feedforward geven. De aanpak van Muriel sprak ons aan omdat deze wetenschappelijk onderbouwd is en tegelijkertijd heel praktisch.”
Daniëlle Bimmel, Team Communicatie – Hecht

Wat maakt onze aanpak uniek?

Wij hebben meer dan 25 jaar ervaring in het versterken van communicatie en samenwerking binnen teams en organisaties. Onze focus ligt op het verankeren van constructieve feedback en een feedforward aanspreekcultuur die organisaties helpt om blijvend te groeien. Onze maatwerkprogramma’s, inspirerende workshops en coaching worden geleid door Muriel Schrikkema. Ze zijn volledig afgestemd op de specifieke uitdagingen en doelen van jouw organisatie.

Wat ons onderscheidt:

• Direct toepasbare vaardigheden: Onze programma’s helpen medewerkers en leidinggevenden om wat ze leren direct toe te passen in de praktijk. Dit zorgt voor een duidelijke impact op zowel hun persoonlijke ontwikkeling als de samenwerking binnen teams.
• Wetenschappelijke basis: We werken met een bewezen aanpak, zoals de feedforward analyse™, waarmee gesprekken positief en toekomstgericht worden gemaakt.
• Duurzame resultaten: Met langdurige ondersteuning, zoals teamcoaching en intervisie, helpen we een cultuur van continu leren en ontwikkelen blijvend te verankeren.

Met onze aanpak versterken we leidinggevenden in hun communicatie- en coachingsvaardigheden. Daarnaast ondersteunen we teams om beter samen te werken en gezamenlijke doelen te bereiken.

Kennis en inspiratie: blijf ontwikkelen

In onze kennisbank vind je inspirerende artikelen, casestudy’s en video’s over constructieve feedback en een feedforward aanspreekcultuur. Ontdek hoe deze benadering bijdraagt aan sterkere samenwerking, betere communicatie en duurzame resultaten. Bekijk praktijkvoorbeelden en inzichten die laten zien hoe organisaties succes behalen door een positieve en toekomstgerichte aanspreekcultuur.

• Case: Van familiecultuur naar open aanspreekcultuur: zo pakt Waterschap Rijn en IJssel het aan – “Onze organisatie kenmerkt zich door een sterke familiecultuur,” vertelt Geert Fiddani. “Mensen zijn hier gewend goed voor elkaar te zorgen en zaken samen op te pakken. Dat is waardevol, maar het heeft ook een keerzijde. Er worden te weinig beslissingen genomen en lastige keuzes worden vooruitgeschoven. Daardoor blijven soms hete aardappels liggen.” Deze situatie vroeg om een gerichte cultuurverandering om de organisatie toekomstbestendig te maken.
• Case: Het stimuleren van een open en positieve aanspreekcultuur in teams – “We zijn gegroeid van een klein team naar een grotere groep met een diversiteit aan collega’s. Deze diversiteit biedt veel kansen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee, vooral in hoe we elkaar aanspreken en feedback geven. Het verbeteren van onze aanspreekcultuur en het openlijk kunnen uitwisselen van feedback zijn essentieel voor een goede interne communicatie. Deze aanpak helpt ook om onze gemeenschappelijke doelen te bereiken.”
• Case: Elkaar constructief aanspreken bij GHOR Hollands Midden – de impact van de feedforward training – “De verschillende aandachtsgebieden binnen de GHOR waren eigenlijk een beetje losse eilandjes. De agenda’s hier zijn altijd bomvol en daardoor werd een tekort aan samenhang tussen alle aandachtsgebieden ervaren. Het doel was om een hechter team te vormen, waarbij collega’s elkaar durven aanspreken op een positieve en constructieve manier.”
• Artikel: Elkaar aanspreken op gedrag: de basis voor een sterk team – Het kunnen aanspreken op gedrag is cruciaal voor teams die willen groeien en goed willen samenwerken. Toch blijkt dat veel organisaties een natuurlijke aanspreekcultuur missen, wat kan leiden tot vermeden conflicten en opgekropte spanningen. In dit artikel gaan we in op de rol van feedforward als methode om openheid te bevorderen en te werken aan een sterkere teamdynamiek.
• Case: Feedforward bij NLO – constructieve gesprekken binnen een kennisgedreven organisatiecultuur – Hoe bouw je in een organisatie met een sterke focus op feiten en regels een omgeving waarin mensen constructieve gesprekken durven aangaan? Bij NLO is dit een belangrijke vraag. In deze case delen we hoe NLO deze aanpak heeft vormgegeven, welke keuzes zij hebben gemaakt, en wat leidinggevenden en medewerkers hiervan hebben geleerd.
• Artikel: Constructieve feedback geven op ongewenst gedrag: 7 tips! – In dit artikel onderzoeken we waarom constructieve feedback zo belangrijk is, wat de rol van de leidinggevende hierin is, en delen we 7 praktische tips om effectieve, constructieve feedback te geven die leidt tot positieve verandering.

Nieuwsgierig?

Wil je een aanspreekcultuur opbouwen die motiveert en groei stimuleert?
Neem contact op met Muriel Schrikkema en ontdek hoe onze maatwerkprogramma’s jou en je team ondersteunen bij het constructief en positief aanspreken van elkaar.

schrikkema@dir.nl

Veelgestelde vragen over constructieve feedback, feedforward

• Wat is het verschil tussen feedback en feedforward?

  Feedback kijkt vaak terug op wat er fout ging. Daardoor voelt het snel als kritiek, wat leidt tot defensieve reacties of zelfs het vermijden van het gesprek. Feedforward kijkt niet terug, maar vooruit. Je benoemt wat goed gaat én wat iemand (nog) beter kan doen om samen een doel te bereiken. Het is een positieve, motiverende manier van aanspreken, gericht op ontwikkeling en samenwerking. Feedforward gaat niet over ‘lief zijn’, maar over ontwikkelen en effectiever samenwerken aan resultaat.

• Wat doet feedback met onze hersenen?

  Feedback roept vaak stress op. Ons brein reageert op negatieve of corrigerende boodschappen met de aanmaak van cortisol of adrenaline, wat kan leiden tot een vecht-, vlucht- of bevries reactie. Daardoor sluiten mensen zich sneller af voor de boodschap. Feedforward werkt anders: de waarderende, positieve insteek stimuleert de aanmaak van oxytocine, wat openheid, vertrouwen en leerbereidheid vergroot. Zo wordt het gesprek niet geblokkeerd, maar juist een kans op groei en ontwikkeling.

• Hoe geef je als team vorm aan ‘uitspreken, aanspreken en afspreken’?

  Veel organisaties gebruiken deze termen als ideaalbeeld voor samenwerking, maar in de praktijk blijkt het lastig om uitspreken, aanspreken en afspreken consequent toe te passen - vooral wanneer het spannend wordt. Zonder psychologische en sociale veiligheid, duidelijkheid over doelen en gezamenlijke verantwoordelijkheid blijven het loze kreten. In een feedforward aanspreekcultuur krijgen ze betekenis: teamleden spreken zich uit over wat ze zien, denken en nodig hebben, ze spreken elkaar aan om samen te groeien richting het gezamenlijke doel, en maken concrete afspraken over wie waarvoor verantwoordelijk is. Zo krijgt het gesprek richting en wordt samenwerking echt versterkt.

• Wat is constructieve feedback?

  Constructieve feedback is feedback die ontwikkeling stimuleert én waardering uitspreekt. Het gaat niet alleen over wat beter kan, maar juist ook over wat goed gaat en hoe iemand die kwaliteit verder kan versterken. Door positieve elementen te benoemen en daar concrete suggesties aan toe te voegen, voelt de ander zich gezien én uitgenodigd om verder te ontwikkelen. Deze vorm van positieve feedback werkt anders dan corrigerende of afwijzende feedback. In plaats van stresshormonen zoals cortisol en adrenaline aan te wakkeren, activeert constructieve feedback juist oxytocine. Oxytocine is het hormoon dat vertrouwen en verbinding versterkt. Daardoor blijven mensen in contact en ontstaat er ruimte om vooruit te kijken. Het gesprek richt zich op groei, niet op schuld, en draagt zo bij aan een open, veilige en motiverende werkcultuur.

• Waarom is het zo lastig om collega’s aan te spreken?

  Veel mensen zijn bang om de relatie te beschadigen of om spanning te veroorzaken. In organisaties met een hechte of familiecultuur speelt dit extra sterk. Dan vermijden mensen het lastige gesprek, of blijven te vaag. Maar echt samenwerken vraagt om duidelijke afspraken én de moed om elkaar aan te spreken als het schuurt. Met feedforward communicatie geef je helder aan wat iemand kan verbeteren in het werk, zonder dat het persoonlijk of afwijzend voelt. Zo ontstaat ruimte om samen te leren en steeds beter de doelen te realiseren.

• Betekent feedforward alleen maar complimentjes geven?

  Nee, feedforward communicatie draait niet om vriendelijkheid of aardige woorden, maar om doelgerichte ontwikkeling. Het is een manier van aanspreken waarbij je benoemt wat goed gaat, en vervolgens helder en concreet aangeeft wat iemand méér of anders kan doen. Geen vage complimenten, maar opbouwende suggesties die de ander helpen om zich verder te ontwikkelen. Zo blijft het gesprek positief én brengt het verbetering in gedrag, samenwerking en prestaties.

• Kan ik niet beter gewoon direct zeggen waar het op staat?

  Eerlijkheid is belangrijk, maar de manier waarop je iets brengt, bepaalt of de boodschap aankomt. Recht voor z’n raap zijn is niet altijd effectief als het vooral weerstand oproept. Je geeft immers feedback met als doel dat er verandering op gang komt. Ook feedforward is eerlijk, maar helpt je om gedrag te benoemen, richting te geven en tegelijk in verbinding te blijven. Niet zachter, maar slimmer: je vergroot de kans dat het gesprek werkelijk impact heeft.

• Hoe geef je feedforward op een goede manier?

  Begin met een gemeenschappelijk doel: waar werken jullie samen aan? Benoem daarna concreet gedrag dat de ander goed doet binnen dat kader. Vermijd vage complimenten, en richt je op wat echt bijdraagt aan het werk of de samenwerking. Voeg vervolgens één of twee suggesties toe waarmee de ander zich verder kan ontwikkelen richting het gezamenlijke doel. Gebruik het woord ‘én’ in plaats van ‘maar’ om waardering overeind te houden. Stel eventueel een verdiepende vraag om samen tot verbetering te komen. Sluit af met een heldere afspraak. Zo blijft het gesprek positief, veilig én resultaatgericht.

• Hoe bouw je aan een positieve aanspreekcultuur?

  Een positieve aanspreekcultuur vraagt niet alleen om training, maar vooral om gedragsverandering. Dat begint bij vertrouwen en een gezamenlijk doel: zonder duidelijk doel kun je elkaar niet effectief aanspreken. Mensen durven pas te zeggen wat ze echt vinden als ze zich veilig voelen én weten waarvoor ze het doen. Het vraagt tijd, voorbeeldgedrag, herhaling en reflectie. Feedforward helpt door het gesprek positief te maken, maar het vraagt van iedereen een actieve rol in leren, oefenen en volhouden.

• Wat als iemand niet openstaat voor feedback of feedforward?

  Als iemand afwijzend reageert, kijk dan eerst naar de relatie: is er vertrouwen, is de boodschap helder en relevant? Begin met waardering, blijf bij concreet gedrag en vermijd verwijten. Stel vragen in plaats van oordelen. En als het gesprek stokt, benoem dat ook: “Ik merk dat dit lastig is, zullen we samen kijken wat wel werkt?” Feedforward communicatie nodigt uit tot een continue dialoog, en die vraagt soms geduld én volharding.

• Welke rol speelt de leidinggevende in het aanspreken binnen teams?

  Een leidinggevende is de belangrijkste voorbeeldfiguur in het creëren van een feedforward aanspreekcultuur. Hoe ga je zelf om met feedback? Hoe spreek je anderen aan? Maar net zo belangrijk: hoe luister je? Echt luisteren, zonder meteen te oordelen of oplossingen aan te dragen, maakt ruimte voor eerlijke gesprekken. Een leider die aanspreken serieus neemt, stelt zich ook kwetsbaar op en nodigt anderen uit om mee te denken en verantwoordelijkheid te nemen.

• Waarom helpt feedforward bij beter samenwerken?

  Samenwerken lukt pas echt als mensen elkaar durven aanspreken én samen verbeteren. Feedforward draagt hieraan bij omdat het concreet gedrag bespreekbaar maakt op een veilige, toekomstgerichte manier. Je voorkomt dat spanningen onder het oppervlak blijven sudderen. In plaats van vage irritaties, ontstaan er duidelijke gesprekken over hoe het beter kan. Dat zorgt voor meer vertrouwen, betere afstemming en snellere vooruitgang.

• Hoe pas je feedforward toe in de praktijk?

  Feedforward is geen losse techniek, maar een manier van samenwerken. Dat vraagt oefening én acceptatie dat het niet altijd meteen goed gaat. Begin door het gesprek anders te voeren: concreet, positief, gericht op ontwikkeling. Oefen dit in je team, bespreek wat goed werkt én wat nog lastig is. Als je merkt dat je terugvalt in feedback of stil blijft, zie dat niet als falen maar als leerpunt. Blijf oefenen. Feedforward toepassen is gedragsverandering ... en dat kost tijd én aandacht.

• Is feedforward ook geschikt voor moeilijke gesprekken?

  Juist dan. Feedforward communicatie zorgt dat het gesprek niet blijft hangen in frustratie of vage verwijten, maar draait om wat wél mogelijk is. Door te beginnen met wat goed gaat en het gezamenlijke doel centraal te stellen, ontstaat er ruimte voor verbetering. Moeilijke boodschappen worden daardoor beter ontvangen. Feedforward maakt lastige gesprekken niet makkelijk, maar wel constructiever én veiliger.

• Wat maakt feedforward anders dan een ‘gekunsteld feedbackgesprek’?

  Veel mensen hebben terecht een allergie ontwikkeld voor feedbackgesprekken die voelen als een toneelstuk. Complimentje vooraf, kritische boodschap in een vraag verpakt, en dan afsluiten met een open deur over ‘persoonlijke groei’. Dat soort gesprekken raken zelden de kern en worden eerder ervaren als onveilig en onecht dan als opbouwend. Feedforward werkt fundamenteel anders. Geen trucje, maar een manier van in gesprek zijn waarbij het gaat om het gezamenlijke doel. Je benoemt wat al goed gaat en wat beter kan, altijd gekoppeld aan concreet gedrag en het werk. Niet om kritiek te uiten, maar om samenwerking en prestaties te verbeteren. Feedforward communicatie geeft richting zónder oordeel, en is eerlijk zónder schade aan vertrouwen te veroorzaken.

• Waarom helpt feedforward bij het bouwen van psychologische veiligheid in teams?

  Psychologische en sociale veiligheid ontstaat als mensen zich vrij voelen om zich uit te spreken, fouten te delen en elkaar aan te spreken zonder angst voor afwijzing of gezichtsverlies. Traditionele feedback – zeker als het gaat over persoonlijke tekortkomingen – roept al snel defensie op. Ons brein reageert op directe kritiek met een stressreactie, waardoor leren of openstaan lastig wordt. Feedforward communicatie werkt precies andersom: het richt zich op wat er nodig is om samen beter te worden, zonder oordeel over het verleden. Door te starten vanuit wat goed gaat, aan te vullen met suggesties voor ontwikkeling, en het gesprek te koppelen aan gezamenlijke doelen, ontstaat ruimte voor echte dialoog en gezamenlijke verbetering. Dat maakt teams niet alleen effectiever, maar ook veiliger.