3 reflectie tips voor beter leiderschap

Reflectie op hoe jij als leidinggevende omgaat met samenwerken, onderlinge communicatie, verbeteren, versnellen van verandering en gezamenlijke doelen en ambities realiseren met je eigen team is heel belangrijk. Er zijn grote verschillen hoe leidinggevenden hiermee omgaan. Als er spanning op de organisatie staat, zoals tijdens een crisis of door een reorganisatie of fusie, worden de verschillen alleen nog maar meer zichtbaar. In dit artikel deel ik onder andere drie reflectie tips met je.

Abonneer je op onze maandelijkse nieuwsbrief en ontvang de nieuwste artikelen, programma's en praktijkcases!

Abonneren

Tijdens mijn werk ondersteun ik leidinggevenden die steeds beter de samenwerking willen verbeteren, ook tussen teams en afdelingen onderling. Waar beslissingen snel worden genomen en mensen elkaar positieve feedback geven om verder te leren en ontwikkelen richting het behalen van de gemeenschappelijke doelen en ambities. Aan de andere kant begeleid ik ook organisaties die door transitieperiodes of onder druk meer lijken te ‘verlammen’. Waar leidinggevenden aangeven dat hun mensen soms ‘moeten worden aangezet’. Waar paniek heerst en men vooral heel druk is met het blussen van brandjes of het redden van ‘het eigen hachje’. De verschillen tussen mensen en afdelingen worden in deze organisaties alleen nog maar groter. En eilandjes binnen de teams en organisatie komen nog verder uit elkaar te liggen. Er wordt niet optimaal samengewerkt. En de doelen en ambities worden dan zeker niet gehaald.

Ontdek in het inspirerende boek ‘Feedforward in Leiderschap’ hoe je als leidinggevende (team)doelen optimaal realiseert’.

Leiderschap is een werkwoord

In welke fase je je ook bevindt met je team of afdeling, als leidinggevende heb je samen met je collega’s een ‘klus te klaren’. Ambities na te streven en succesvol doelen te behalen. Hoge kwaliteit te leveren. Dat lijkt soms ver weg. Toch is het mogelijk. Leiderschap is namelijk een werkwoord. Waarmee je positieve invloed kunt uitoefenen. Wil je echt effectiever resultaten boeken met je team? Dan moet je daar als leidinggevende wel wat voor willen doen! En dat begint met reflectie op je eigen functioneren en op het functioneren van je team.

Rücksichtslos pleisters plakken op je team of jezelf, of het gedoe in je team negeren, brengt je geen langdurig positief effect. Succesvol persoonlijk leiderschap vraagt allereerst dat je bewust(er) kijkt en reflecteert. Zowel zicht krijgen op de heersende gewoontes ‘hoe doe ik/wij het vooral wel/ niet’, als op de gedragingen die signalen vormen voor ineffectief gedrag. Met andere woorden:

• Wat doe je al goed?
• En wat gaat minder goed en kan anders/ beter?

En jij bent de leidinggevende, dus als jij het niet doet…

Reflecteren maakt jou (en je team) succesvoller

Experimenteren en leren vraagt om te kijken naar je eigen en elkaars kwaliteiten en gedrag en het effect daarvan. Zijn we de goede dingen aan het doen om het beoogde effect te bereiken? Of kunnen we beter alternatief gedrag inzetten om onze doelen te realiseren?

Handelen, puur op ervaring en routine, is achterhaald. Prof. drs. Philip Wagner[i] ziet de complexiteit in en rondom organisaties versneld toenemen: “Dat heeft bijvoorbeeld te maken met transities op het gebied van digitalisering, duurzaamheid en veranderingen in de demografie, zoals vergrijzing. Bestuurders en professionals kunnen niet langer putten uit standaardoplossingen en ervaring. Dat maakt reflectie belangrijk. Mensen die niet reflecteren, vertonen oud gedrag en leren minder.”

Maar wat is reflectie eigenlijk precies? En waarom is het zo belangrijk? Wagner formuleert het als volgt: “Eigenlijk gaat het om afstand nemen van de dingen van de dag, waardoor er meer ruimte en inzicht ontstaat. Diegene die echt goed reflecteert, krijgt een dieper inzicht in de dingen die hem of haar bezighouden. En ook in de eigen persoonlijkheid en drijfveren.” Bovendien is reflecteren niet alleen noodzakelijk voor personen, maar ook voor organisaties. “Een valkuil is om altijd te vertrouwen op ervaring. Dan voeg je nooit iets nieuws aan jezelf toe.” Reflecteren is daarmee dus een onmisbaar onderdeel van het leren. “Het gaat om de verbinding van cognitieve, sensitieve en emotionele kaders zodat intenties, feiten en gedachten bij elkaar kloppen.”

Leren door te doen, gecombineerd met reflectie

Ander onderzoek toont ook aan dat één van de essentiële componenten van leren, reflectie is[ii]. Zo blijkt uit een experiment waarin een ‘leren door te doen’-setting is vergeleken met een ‘leren door te doen, gecombineerd met reflectie’-setting. Er bleek een significant prestatieverschil in het voordeel van ‘leren door te doen, gecombineerd met reflectie’. Reflecteren is onlosmakelijk verbonden met succesvol leren. Zelfreflectie kan in ongemakkelijk voelen, maar net als sporten biedt het talloze voordelen en wordt het zelfs gemakkelijker en leuker naarmate je het meer doet.

In een grootschalig onderzoek[iii] werden mensen geanalyseerd die drastisch hun vaardigheden om te reflecteren hebben verbeterd. De conclusie is dat zelfreflectie essentieel is voor de successen in je carrière. Mensen die zelfbewust zijn en regelmatig reflecteren op hun eigen gedrag presteren beter op het werk. Ze krijgen meer promoties en geven betere leiding. Organisaties waar professionals regelmatig reflecteren en reflectie tips met elkaar delen, laten betere, financiële performances zien.

Volgens het onderzoek hebben we een duidelijk (zelf-)bewustzijnstekort in ons leven. Terwijl bijna 90% van de mensen geloven dat ze zelfbewust zijn, is minder dan 15% het daadwerkelijk! Dit gebrek aan (zelf-)bewustzijn laat velen van ons verwonderd doen staan in bepaalde situaties. Situaties waar we effectiever hadden kunnen anticiperen als we met meer bewuste aandacht beter hadden gekeken.

Daarom deze 3 reflectie tips:

Onderstaande reflectie tips heb ik op basis van onderzoek en praktijkervaring samengesteld:

• Reflectie tip 1: Check je aannames
  Als je verrast bent door een resultaat, kun je je aannames opnieuw bekijken om te beoordelen waar je de situatie mogelijk verkeerd hebt ingeschat. Als je aannames vaak onjuist zijn, kun je overwegen om iemand die je vertrouwt om feedback te vragen om je blinde vlekken beter te identificeren.

• Reflectie tip 2: Kijk bewust naar de impact van je gedrag
  In andere gevallen gaat het niet om onze aannames, maar om de impact van onze acties. Mensen die constant verkeerd worden begrepen of die niet de gewenste resultaten krijgen, kunnen onderzoeken of er een kloof is tussen hun intenties en de impact die ze maken. Stel je bijvoorbeeld een leider voor die een toespraak houdt in de hoop de angsten van zijn/haar team te kalmeren, maar wiens toespraak de angst onder teamleden juist vergroot. Als je dit vaker tegenkomt, is het belangrijk om anderen om directe feedback te vragen (of liever: feedforward) over een beslissing die je hebt genomen of een mededeling die je hebt gedaan. Je zult niet voor iedereen het doel bereiken, maar het is goed om te weten waar je staat met zoveel mogelijk mensen, zodat je je aanpak kunt aanpassen.

• Reflectie tip 3: Kom je ‘echo kamer’ uit
  Als je jezelf omringt met een groep mensen die op dezelfde manier denken als jij, krijg je alleen een bevestiging van je aannames of beslissingen. De belangrijkste manier om je zelfbewustzijn te vergroten, is jezelf te omringen met mensen die je uitdagen. Je kunt hier actief vorm aan geven.

Geen tijd voor reflectie is geen optie

Wanneer ik met individuele leidinggevenden en teams werk en het heb over reflectie, krijg ik vaak te horen dat er ‘weinig wordt gereflecteerd’. Het argument hierbij is dan meestal ‘tijd’. We laten ons vaak erg leiden door de ratrace van alledag. Reflecteren lijkt op moeten vertragen en dat kost tijd en dat hebben we juist niet. Heel begrijpelijk en niet effectief.
High performing professionals hebben te allen tijde de langetermijnstrategie en doelen op het netvlies. Wat is er, met het oog op de lange termijn, momenteel het belangrijkste om aandacht aan te besteden? Wat laat ik of wat laten we nu specifiek zien in gedrag en welk effect heeft dat? En is dat ook het beoogde effect of kan het anders? Excellente leidinggevenden weten dat, als je nu tijd investeert in reflectie, zich dat later in de tijd dubbel en dwars terugbetaalt. Zelfreflectie maakt dat je een betere leidinggevende wordt. Deze leidinggevende moedigen hun teams ook aan om dit te doen. Een zelf reflecterend team is een ​​team dat zijn prioriteiten duidelijk heeft en bereid is om eventuele tegenslagen op te vangen.[iv] Reflectie is dus echt nodig om (samen) te leren steeds beter te presteren. Dus vertraag om te kunnen versnellen!

In mijn boek ‘Feedforward in Leiderschap‘, waarin ik leidinggevenden help echt te reflecteren en daarmee (team)doelen te behalen, lees je meer over dit onderwerp. Wil je nu al aan de slag met jezelf of je team om de onderlinge samenwerken te verbeteren, verandering te versnellen of de gezamenlijke doelen en ambities te realiseren? Laat het mij, Muriel Schrikkema, weten.

Bronnen:

[i] Prof. drs. Philip Erik Wagner (1962) is een Nederlandse econoom en hoogleraar Global Economy & Governance aan de Inter-Continental University of the Caribbean (ICUC) in Willemstad (Curaçao). Daarnaast is Philip Wagner ondernemer/bestuurder van Wagner Group en programmadirecteur van AOG School of Management.

[ii] ‘Learning by Thinking: How Reflection Aids Performance’ (2014) – Giada Di Stefano, Francesca Gino, Gary Pisano en Bradley Staats – Working paper Harvard Business School

[iii] ‘The Power of Self-Awareness in a Self-Deluded World en Insight’ (2017) – Tasha Eurich – Uitgever Pan Macmillan

[iv] Geïnspireerd op interview met Harry Kraemer, clinical professor of strategy aan ee Kellogg School en voormalig CEO van Baxter International

Veelgestelde vragen over persoonlijk leiderschap en High Performance Leiderschap

• Wat is persoonlijk leiderschap?

  Persoonlijk leiderschap betekent dat je bewust regie neemt over je eigen ontwikkeling, gedrag en keuzes. Het begint met zelfinzicht: weten wat jou drijft, waar je sterke kanten liggen en waar je nog in wilt groeien. Van daaruit maak je keuzes die passen bij wie je bent en wilt zijn – als professional én als mens. Persoonlijk leiderschap draait niet om macht of positie, maar om richting geven aan jezelf, met reflectie, veerkracht en een helder besef van je waarden.

• Hoe ontwikkel ik persoonlijk leiderschap?

  Persoonlijk leiderschap ontwikkel je door regelmatig stil te staan bij jezelf: wat gaat goed, waar wil je in groeien, wat vraagt meer aandacht? Reflectie, coaching en ontwikkelgesprekken helpen je om bewustere keuzes te maken. Bij Feedforward in Leiderschap moedigen we aan om juist vooruit te kijken: wat wil je bereiken, en hoe zet je daar zelf stappen in? Door kleine, gerichte acties bouw je stap voor stap aan leiderschap dat echt bij jou past.

• Wat is het verschil tussen persoonlijk en High Performance Leiderschap?

  Persoonlijk leiderschap gaat over jezelf kennen, jezelf sturen en blijven groeien. High Performance Leiderschap gaat een stap verder: het draait om het versterken van jezelf én het optimaal ondersteunen van anderen. High Performance Leiders bouwen sterke teams, stimuleren ontwikkeling en creëren een cultuur van openheid, eigenaarschap en resultaatgericht samenwerken. Ze zijn niet alleen persoonlijk krachtig, maar ook in staat om anderen in beweging te krijgen.

• Waarom is zelfreflectie belangrijk?

  Zonder zelfreflectie blijf je doen wat je altijd deed, ook als het niet (meer) werkt. Zelfreflectie helpt je om bewust te worden van je gedrag, overtuigingen en de impact die je hebt op anderen. Voor leiders is dat essentieel: je bent voortdurend van invloed op je omgeving. Zelfreflectie is belangrijk omdat het je effectiever, eerlijker en menselijker maakt. Het is bij ons niet een los instrument, maar een essentieel onderdeel van leiderschapsgroei: een manier om sterker en bewuster te sturen.

• Hoe kan ik leren omgaan met feedback?

  Leren omgaan met feedback begint bij het herkennen van je eerste reactie: voel je irritatie, schaamte of juist opluchting? Probeer niet direct te reageren, maar neem even afstand. Vraag door: “Wat zag je precies gebeuren?” of “Wat had je liever gezien?” Zo maak je het concreter en leer je ervan. Schrijf het op, reflecteer, en kijk of er een patroon in zit.

• Hoe helpt coaching bij persoonlijke ontwikkeling?

  Coaching helpt je om stil te staan bij wie je bent, waar je tegenaan loopt en wat je echt belangrijk vindt. Een goede coach stelt vragen die je zelf (nog) niet stelt, houdt je een spiegel voor en ondersteunt je bij het maken van keuzes die passen bij jouw groei. Of het nu gaat om het versterken van je leiderschap, het vinden van werkplezier of het doorbreken van patronen: coaching maakt het concreet, praktisch en verdiepend. En altijd vanuit jouw kracht.

• Wanneer heb ik loopbaancoaching nodig?

  Loopbaancoaching is waardevol wanneer je twijfelt over je volgende stap, vastloopt in je werk of juist een ambitie hebt die je beter wilt vormgeven. Het helpt je om helderheid te krijgen over je drijfveren, kwaliteiten en wensen. Samen met een coach onderzoek je wat er echt bij jou past en waar je energie van krijgt. Zo maak je keuzes die duurzaam zijn en die je richting geven in je werk én ontwikkeling.

• Hoe kan ik mijn loopbaan beter plannen en ontwikkelen?

  Een sterke loopbaan begint met richting. Stel heldere, haalbare doelen en bepaal welke stappen nodig zijn om daar te komen. Breng je kwaliteiten, interesses en waarden in kaart, zodat je keuzes maakt die echt bij je passen. Onderzoek welke kwaliteiten je nodig verder kan ontwikkelen voor je volgende stap en investeer gericht in je ontwikkeling – via trainingen, loopbaancoaching of praktijkervaring. Blijf leren, blijf nieuwsgierig. Netwerken is minstens zo belangrijk. Zoek actief contact met mentoren, collega’s en vakgenoten die je kunnen inspireren en verder helpen. Wees zichtbaar, deel je ambities en durf om hulp te vragen.

• Wat is een High Performance Leider?

  Een High Performance Leider weet resultaten te behalen zonder de menselijke kant uit het oog te verliezen. Deze leiders geven richting, maar ook ruimte. Ze bouwen aan vertrouwen in het team, stimuleren ontwikkeling en gaan moeilijke gesprekken niet uit de weg. Wat hen onderscheidt, is hun vermogen om zichzelf te blijven ontwikkelen én anderen daarin mee te nemen. Ze zijn nieuwsgierig, eerlijk, doelgericht – en altijd gericht op verbetering, samen.

• Hoe herken je een leider zonder zelfreflectie?

  Leiders zonder zelfreflectie herhalen vaak dezelfde fouten zonder ervan te leren. Ze leggen oorzaken van problemen buiten zichzelf, staan minder open voor feedback en zijn zich onvoldoende bewust van hun invloed. Dit kan leiden tot defensief gedrag, afname van vertrouwen en stroevere samenwerking in teams. Zelfreflectie zorgt juist voor openheid, leervermogen en betere keuzes. Leiders die reflecteren, bouwen aan vertrouwen en zijn beter in staat hun gedrag aan te passen aan wat de situatie vraagt.

• Hoe helpt feedforward communicatie bij persoonlijk leiderschap?

  Feedforward communicatie ondersteunt persoonlijk leiderschap door de aandacht te verleggen van oordelen en fouten naar groei en mogelijkheden. Je start bij kwaliteiten en kijkt samen naar wat sterker kan – altijd in relatie tot een gezamenlijk doel. Dat helpt je om opener te communiceren, eerlijker te reflecteren en gerichter te ontwikkelen. Feedforward nodigt uit tot dialoog in plaats van verdediging, en versterkt zo eigenaarschap, verbinding en leiderschap van binnenuit.

• Hoe kies ik een coach die bij mij past?

  Let bij het kiezen van een coach of programma vooral op visie, aanpak en persoonlijkheid. Voel je je gezien, begrepen en uitgedaagd? Sluit het traject aan op jouw leerstijl en ontwikkelvragen? In Feedforward in Leiderschap, ontwikkeld door Muriel Schrikkema, combineren we wetenschappelijke inzichten met persoonlijke coaching. Muriel is een ervaren coach en trainer die deelnemers helpt hun kwaliteiten te versterken en hun leiderschap verder te ontwikkelen – positief, concreet en mensgericht.

• Wat doet een loopbaancoach?

  Een loopbaancoach helpt je om richting te geven aan je werk en ontwikkeling. Samen onderzoek je je drijfveren, kwaliteiten, twijfels en ambities. Of je nu op een kruispunt staat in je carrière, meer werkplezier zoekt of je afvraagt of je huidige rol nog past – een loopbaancoach helpt je keuzes te maken die écht bij jou passen. De begeleiding is praktisch, reflectief en gericht op actie: wat wil je veranderen, en hoe zet je die stap?

• Wat zijn kenmerken van een goede leider?

  Goede leiders zijn helder, betrouwbaar en ontwikkelgericht. Ze geven richting, maar laten ook ruimte. Ze luisteren, spreken aan waar nodig en bouwen aan een veilige teamcultuur. In onze visie zijn High Performance Leiders in staat om betrokkenheid en productiviteit te stimuleren. Ze geloven in ontwikkeling – van zichzelf én van anderen – en durven verantwoordelijkheid te nemen, ook als het spannend wordt. Ze reflecteren op hun gedrag en blijven zich verbeteren.

• Hoe weet ik of ik geschikt ben voor een leiderschapsrol?

  Geschikt zijn voor leiderschap gaat niet alleen over ervaring of kennis, maar vooral over je houding. Ben je bereid om te luisteren, feedback te ontvangen en continu te leren? Kun je richting geven én anderen meenemen? Durf je besluiten te nemen en verantwoordelijkheid te dragen, ook voor lastige situaties? Als je nieuwsgierig bent naar je eigen rol, reflecteert op je gedrag en wilt groeien, heb je een sterke basis om je leiderschap te ontwikkelen.

• Hoe breng ik meer rust in mijn werkdag als leider?

  Leiders ervaren vaak drukte en versnippering. Meer rust begint met het helder hebben van de doelen en ambities van de organisatie. Door deze te vertalen naar eigen (team)doelen en prioriteiten, kun je bewuster keuzes maken: wat is echt belangrijk, en wat kan wachten of anders? Persoonlijk leiderschap helpt je om je eigen grenzen en energie te bewaken. Coaching of ontwikkelgesprekken kunnen daarbij helpen.

• Hoe help ik mijn team om zelfstandiger te werken?

  Zelfstandigheid ontstaat niet vanzelf. Als leider kun je dit stimuleren door heldere verwachtingen te scheppen, vertrouwen te geven en fouten te zien als leermomenten. Geef mensen ruimte om zelf keuzes te maken, maar blijf in gesprek over de voortgang. Met feedforward communicatie versterk je het ontwikkelklimaat in je team: je spreekt waardering uit en benoemt wat iemand nog méér zou kunnen ontwikkelen, zonder te vervallen in controle of kritiek.

• Wat is High Performance Leiderschap (HPL) en hoe verhoudt het zich tot een High Performance Organisatie (HPO)?

  High Performance Leiderschap (HPL) is de sleutel tot het realiseren van een High Performance Organisatie (HPO). Als oprichter van het HPO Center en wereldwijd HPO Expert, benadrukken wij het belang van leiders die zowel 'caring' als 'daring' zijn: ze tonen oprechte betrokkenheid bij hun medewerkers en durven tegelijkertijd duidelijke keuzes te maken. HPL gaat verder dan traditioneel leiderschap; het vraagt om voorbeeldgedrag, het creëren van een cultuur van continue verbetering en het verbinden van individuele kwaliteiten aan gemeenschappelijke doelen. Door te investeren in HPL, leg je de basis voor een organisatie die duurzaam presteert en waarin medewerkers zich betrokken en gewaardeerd voelen.