Scoor met ambitie: Haal het beste uit al je mensen

Als je je medewerkers de ruimte geeft voor hun ambities, leg je een sterke basis voor een succesvol team. Maar om team ambities te kunnen waarmaken, moeten mensen eerst weten (en uitspreken) wat ze echt willen. In het algemeen zijn vrouwen minder gewend om hun ambities scherp te formuleren en ze vervolgens openlijk na te streven. Dat betekent niet dat vrouwen niet ambitieus zijn – ze uiten het alleen anders. En precies hier kunnen veel managers nog een beslissende slag slaan. Hoe? Daarvoor moeten we eerst nader kijken naar wat ambitie eigenlijk precies is.

Vraag tien mensen wat ze onder ambitie verstaan en je krijgt minstens tien verschillende antwoorden. Succes nastreven, carrière willen maken, veel willen bereiken, eerzuchtig zijn. Voor sommigen, vaker bij vrouwen, heeft ambitie zelfs een uitgesproken negatieve bijklank: streberig gedrag of egoïsme. Hoe komt dat toch?

Klik hier voor een overzicht van al onze (team) trainingen!

Ambitie vervult een diepe, menselijke behoefte

Het kunnen vervullen van onze dromen, onze ambities waarmaken, is voor ons allemaal van groot belang. Hoe komt het dan dat sommige ambities floreren, en andere wegkwijnen? Waardoor raken mensen hun ambities kwijt? De Amerikaanse psychologe Anna Fels – in haar praktijk geconfronteerd met dertigers en veertigers die het gevoel hadden in hun werk op dood spoor te zitten – deed daar uitgebreid onderzoek naar. Ze stelde vast dat iedere ambitie een streven bevat, waarvoor je bepaalde kennis en vaardigheden nodig hebt. Dat is wat een ambitie onderscheidt van een fantasie. Je kunt dagdromen hoe heerlijk het zou zijn om de lotto te winnen, maar je kunt het geen ambitie noemen. Ambities omvatten altijd benodigde kennis en vaardigheden. En om je die eigen te maken, moet je vaak langere tijd oefenen en leren. Waarom doen mensen dat? Er blijken twee belangrijke factoren te zijn.

Factor 1: Vakmanschap geeft enorm veel voldoening

Herinner je je nog dat je als kind urenlang met het oude racket van je vader een bal tegen een muur sloeg, net zolang tot je het onder de knie had? Misschien kende je alle spelers van de eredivisie? Als je naar kinderen kijkt, zie je hoe ze ervan houden om te oefenen, te leren, te proberen, telkens weer opnieuw, tot het lukt. Deze eigenschap behouden we, ook als we volwassen worden. Goed werk afleveren, nieuwe vaardigheden leren, kennis opdoen en beter worden in ons vak, het zijn belangrijke elementen voor onze arbeids- en levensvreugde. De Hongaars-Amerikaanse hoogleraar psychologie Mihaly Csikszentmihalyi onderzocht meer dan dertig jaar lang wat mensen gelukkig maakt. Zijn conclusie was dat we niet het gelukkigst zijn als we luieren op een wit strand, met een koele longdrink onder handbereik. Integendeel. We ervaren het meeste geluk als we in flow zijn – als we werken op de toppen van ons kunnen, als alles moeiteloos lijkt te gaan en we tijd en plaats lijken te vergeten. Ook de research van Fels laat dit zien. Leren om ergens goed in te zijn, puur vanwege het plezier om er goed in te zijn, geeft ons een diepe voldoening. Die intrinsieke genoegens van vakmanschap en van het gevoel van toenemende expertise zijn een belangrijk onderdeel van elke ambitie. Maar er is nóg een factor die van levensbelang is voor het vasthouden aan je ambities. En dat is de omgeving waarin ambities zich kunnen ontwikkelen.

Factor 2: Het belang van erkenning

Ambities ontwikkelen zich niet in een vacuüm. Wij leven niet in een vacuüm. Mensen zijn sociale wezens, en we verlangen ernaar om door anderen gezien en gewaardeerd te worden.
En als erkenning vanuit onze omgeving ontbreekt, smelten onze ambities weg als sneeuw voor de zon.
Waardering voor wat we doen, hebben we allemaal nodig.

Ik las eens over een interessant onderzoek waarbij een aantal grote wetenschappers de vraag werd voorgelegd wat ze liever wilden: een geweldige, nieuwe ontdekking doen of de Nobelprijs winnen? De meeste wetenschappers vonden het moeilijk om een keuze te maken – en dat illustreert dat mensen niet alleen ergens goed in willen zijn, maar er ook graag erkenning voor willen.
Erkenning door onze omgeving geeft ons vleugels. Het moedigt ons aan ons extra in te spannen, harder te werken en langer te volharden. Het geeft ons kracht om onze doelen te bereiken.

Vakmanschap en expertise zijn voor vrouwen nu volop bereikbaar

Wanneer we kijken naar de kansen en mogelijkheden die vrouwen nu hebben, is er in de afgelopen decennia onvoorstelbaar veel veranderd. Vrouwen hadden vroeger maar zeer beperkte mogelijkheden om zich te bekwamen in welk vakgebied dan ook. En dat ‘vroeger’ was zelfs nog in de jaren zeventig van de vorige eeuw, nog geen veertig jaar geleden. Vrouwen dienen nu in het leger, werken bij de politie, leiden ministeries en halen huisvuil op. Vrouwen werken als chirurg, als salesmanager, als CEO en als loodgieter. Angela Merkel leidt Duitsland; Hillary Clinton was presidents-kandidaat in de VS, haalde 18 miljoen stemmen en is nu minister van Buitenlandse Zaken. De weg naar vakmanschap en expertise ligt voor vrouwen tegenwoordig wijd open. Maar er is voor vrouwen desondanks nog een lastige, vaak onzichtbare barrière, die ze belemmert hun ambities ten volle waar te maken.

Valkuil: vrouwen en erkenning

Er is geen enkel verschil in de mate waarin mannen en vrouwen gemotiveerd worden door positieve aandacht en erkenning. Maar uit onderzoeken blijkt dat er wel een ánder verschil tussen mannen en vrouwen is op het gebied van erkenning. En dat is de mate waarin ze erkenning ook daadwerkelijk krijgen. Vrouwen krijgen, van jongs af aan, minder erkenning dan mannen voor het nastreven van hun ambities. Dat begint al heel vroeg, en blijft een constant verschil. Anna Fels geeft hiervan een aantal duidelijke voorbeelden. Op een kleuterschool, bijvoorbeeld, gaven alle onderzochte vijftien leerkrachten meer aandacht aan de jongens. Jongens kregen meer fysieke en mondelinge aandacht. Op de basisschool krijgen jongens nog steeds meer aandacht, en worden hun opmerkingen meer gehoord. Leerkrachten op middelbare scholen nemen jongens serieuzer dan meisjes (en helemaal in de exacte vakken). Tijdens colleges geven docenten mannelijke studenten vaker het woord.
En op de werkvloer? Een cv met een mannennaam wordt nog steeds hoger gewaardeerd dan een cv met een vrouwennaam – ook al is het cv identiek.

Als we tijdens trainingen mensen deze feiten voorleggen, vinden ze het vaak erg moeilijk te geloven dat het echt zo werkt. Maar deze feiten liegen niet. Als ik een groep leerkrachten van de onderbouw van een basisschool train, en ze dit onderzoek laat zien, is bijna altijd de eerste reactie: “Maar dat doen wij niet zo”. Ik geef dan aan dat ze dat waarschijnlijk niet bewust doen, en vraag ze hun klassenlijsten te pakken en aan te kruisen wie het meeste aandacht vragen (en dus ook krijgen). Pas dan valt het kwartje. Ja, ook in mijn klas krijgen de jongens meer aandacht dan de meisjes.

Wat vrouwen willen

Vrouwen zijn niet, zoals mannen, al van jongs af aan gewend om duidelijk te zeggen wat ze willen, en er vervolgens actief naar te streven. Ze zijn eerder geneigd om zich bescheiden op te stellen, en niet streberig te lijken. Je ambities duidelijk uitspreken, en vooral openlijk laten zien dat je erkenning wilt voor je prestaties, wordt nog vaak als ‘onvrouwelijk’ gezien en afgekeurd. Maar dit alles betekent niet dat vrouwen geen erkenning willen. Integendeel. Het is juist voor hen zo belangrijk.
En met deze wetenschap kun jij je voordeel doen. Motiveer al je medewerkers om hun ambities expliciet te maken en uit te spreken. Neem geen genoegen met minder. In hun belang, en in het jouwe.

Wat jij vandaag kunt doen om méér uit je team te halen

Wat betekent dit bijvoorbeeld voor functioneringsgesprekken?
Vrouwen geven daarin vaak wel aan dat ze ergens goed in willen worden, maar niet dat ze er erkenning voor willen. Ze vragen dus minder snel dan mannen om een hogere functie of om meer verantwoordelijkheden. Veel vrouwen formuleren hun ambities ongeveer zo:

Daar ben ik helemaal niet mee bezig, ik wil mijn werk goed doen.
Ik wil me vooral inhoudelijk blijven ontwikkelen.
Als mijn werk maar leuk is, ik ben niet zo ambitieus.

Dit kan vrouwen belemmeren – maar het is ook een rem op jouw succes en het succes van je team.

Signaal: mogelijk slapend talent

Het feit dat iemand haar ambitie niet duidelijk formuleert, wil niet zeggen dat de ambitie en het talent er niet zijn. Een niet, of vaag, geformuleerde ambitie moet voor een goede manager een belangrijk signaal zijn. Is hier echt geen ambitie? Of zien we hier mogelijk talent over het hoofd? Vrouwen vragen vaak niet om erkenning – maar ze willen het wel. Voor vrouwen is erkenning zelfs vaak een van de meest gewaardeerde vormen van beloning. En wanneer die erkenning uitblijft, zullen ze gaan zoeken naar een andere werkomgeving. Maar als vrouwen hun ambities duidelijk uitspreken, profiteren zowel zijzelf als de organisatie daarvan. Ik sprak eens de CEO van een grote organisatie ter voorbereiding voor een serie trainingen voor talentvolle vrouwen in zijn organisatie. Hij zei tegen me: “Ik heb diversiteit omarmd, omdat ik in alles merk dat diverse teams veel beter presteren. Ik doe er alles aan om de hele organisatie duidelijk te maken dat diverse teams onze toekomst zijn. Ik vraag mannen en vrouwen me daarin te helpen en met mij de dialoog aan te gaan over hoe we dat nog beter kunnen doen. Ik sta twee keer per maand voor groepen vrouwen waarin ik ze uitnodig me te helpen onze doelstellingen rond diversiteit te halen. Ik vraag ze bij me langs te komen als ik iets voor ze kan doen. Ik vraag ze hun ambities met me te delen. Ik vind het zo teleurstellend dat er nog geen vrouw is geweest.

Geen enkele vrouw heeft nog aan mijn deur geklopt. Soms vraag ik me af of ik wellicht aan een dood paard aan het trekken ben.” We ontwikkelden samen een plan om hierin verandering te brengen. Inmiddels zijn we twee jaar verder. Talentvolle vrouwen leerden we hun ambities te formuleren en er is een innige samenwerking ontstaan tussen de CEO en de vrouwen uit de trainingen. Ze trekken samen op rond diversiteit, hebben prachtige promoties samen gevierd en houden elkaar bij de les.

Luchtig, maar effectief: de ‘voorlopige’ ambitie

Bijna iedere organisatie kent Persoonlijke Ontwikkelings Programma’s om ambities en competenties van mensen te ontwikkelen. De methode van de POP gaat ervanuit dat je je ambitie kunt uitspreken. En dat is juist de grote uitdaging voor veel vrouwen.
Je kunt vrouwen helpen door het begrip ‘voorlopige ambitie’ te introduceren. Dit ‘voorlopige’ is heel belangrijk: het laat zien dat een ambitie niet voor de eeuwigheid in steen gebeiteld is. Ambities zijn flexibel, ze groeien met je mee. Voor veel vrouwen blijkt dit perfect te werken; het maakt het onderwerp voor hen minder beladen. In onze jarenlange ervaring blijkt keer op keer ook dat het enorm succesvol is om vrouwen te laten zien dat het formuleren van een ambitie gewoon leuk is. Het geeft richting, het biedt uitdaging en perspectief, het geeft een doel. Vraag de vrouwen van je team om vanaf morgen een voorlopige ambitie te hebben. Want zodra ze wil, kan ze die ambitie immers aanpassen. Door hun ambities te formuleren, zetten ook vrouwen zichzelf scherper neer, maken ze zichzelf zichtbaarder en bereiken ze meer. Vaak wordt een voorlopige ambitie in de loop van de tijd verscherpt en duidelijker. En dat is precies wat we willen.

Ongeveer een derde van de vrouwen die wij trainen, heeft al direct baat bij het duidelijker uitspreken van hun voorlopige ambitie. Door duidelijker te zijn, geven ze hun loopbaan meer richting. Veel vrouwen laten ons na de training weten dat het uitspreken van hun ambitie naar hun leidinggevende en de rest van de organisatie veel makkelijker was dan ze hadden gedacht. Het merendeel van de managers reageert zeer positief op de duidelijkheid en veel vrouwen wisten samen met hun manager hun ambitie binnen een goede termijn te vervullen.

Wel even doorvragen

Zelfs vrouwen die als high potential voor een topklasje zijn geselecteerd, vinden het vaak lastig om zonder omhaal te zeggen dat ze directeur willen worden. Dat is geen gebrek aan ambitie, het is schroom om die ambitie hardop te uiten. Neem geen genoegen met algemene antwoorden, daar doe je je medewerkers, je organisatie en jezelf mee tekort. Vraag door. (Schakel desgewenst ook HRM in om je medewerkers te begeleiden in dit proces; zij hebben hiervoor de tools). Als je als leidinggevende positief reageert op het uitspreken van ambities, motiveer je je medewerkers om veel meer uitdagingen aan te gaan.

Eis duidelijkheid

Belangrijk is dat de ambitie duidelijk wordt geformuleerd. Dus niet: ‘een stapje omhoog’, ‘meer verantwoordelijkheid’ of ‘iets meer uitdaging’. Maar wel: ‘senior-consultant’, ‘marketing-coördinator’, ‘hoofd van de afdeling’ of ‘directeur operations’.

Neem voor meer informatie over de Diversity & Inclusion programma’s van Direction of voor het maken van een afspraak contact op met Marco Schreurs of Robert Smit (T. 035-6037979).